Thị trường điều chỉnh, tâm lý tăng: Bài học từ “nghịch lý săn hàng giảm giá”

Khi giảm giá là tín hiệu của cơ hội

TTCK Việt Nam đang đi qua một nhịp điều chỉnh tự nhiên sau chuỗi tăng dài. Dòng tiền trở nên chọn lọc hơn, tâm lý thận trọng lan tỏa, nhưng lịch sử cho thấy, những thời điểm như vậy chưa bao giờ là dấu chấm hết.

Từ cú giảm giá mạnh từ tháng 3/2020 đến nhịp giảm tháng 5/2022, mỗi giai đoạn “bão giá” đều mở ra chu kỳ hồi phục mạnh mẽ hơn. Bản chất TTCK là chuyển động, và cảm xúc con người thường chỉ phản chiếu phần ngắn hạn của quỹ đạo ấy.

Điều thú vị là trong khi nhà đầu tư thường lo ngại khi cổ phiếu giảm giá, thì trong đời sống, cùng con người đó lại sẵn sàng dành hàng giờ để săn hàng khuyến mãi. Trong “ngày đôi” 9/9/2025, người Việt đã bỏ ra hơn 12 triệu giờ trên các nền tảng mua sắm trực tuyến, tạo 1,7 tỷ lượt xem và tiết kiệm 2.000 tỷ đồng chi phí. Cùng một hành vi “mua giá rẻ”, nhưng trong đầu tư, tâm lý lại đảo ngược, nơi lẽ ra nhìn thấy cơ hội, nhiều người lại chỉ thấy rủi ro.

Nếu thay đổi góc nhìn, coi mỗi nhịp điều chỉnh là một lần TTCK chiết khấu giá trị tương lai, thì “mùa giảm giá” không còn là nỗi sợ, mà trở thành cơ hội để tích lũy giá trị ở mức giá hợp lý hơn.

Khi cảm xúc chi phối quyết định đầu tư

Theo Lý thuyết Triển vọng (Prospect Theory) của Daniel Kahneman và Amos Tversky, nỗi đau mất mát luôn được cảm nhận mạnh gấp đôi so với niềm vui đạt được lợi ích, hiện tượng được gọi là thiên kiến né tránh tổn thất.

Trong mua sắm, hàng giảm giá mang lại cảm giác “được lợi” cụ thể. Nhưng trong đầu tư chứng khoán, khi giá cổ phiếu giảm, não bộ con người phản ứng như trước một cơn đau thể chất (kết quả nghiên cứu của Human Brain Mapping 2022), khiến họ dễ rơi vào phản xạ “bỏ chạy” khỏi rủi ro ngắn hạn.

Các chuyên gia của Dragon Capital cho rằng, cách tiếp cận hiệu quả không nằm ở việc né tránh biến động, mà là học cách tận dụng chúng. Khi coi giá giảm là chiết khấu của tương lai, nhà đầu tư có thể sở hữu cùng một giá trị nhưng với chi phí thấp hơn nhiều, đó mới là sức mạnh của kỷ luật và tầm nhìn dài hạn.

Dữ liệu từ Quỹ DC Dynamic Securities (DCDS) củng cố quan điểm này. Các chiến lược giải ngân đều đặn trong giai đoạn biến động luôn mang lại hiệu quả vượt trội hơn so với việc cố “bắt đáy” hay “chốt đỉnh”.

Dữ liệu thực tế của Quỹ DC Dynamic Securities (DCDS) cho thấy: chiến lược đầu tư đều đặn trong thời điểm biến động luôn mang lại kết quả vượt trội so với việc ‘bắt đáy – chốt đỉnh’.

Những nhà đầu tư giải ngân đều trong thời điểm khó khăn đã đạt lợi nhuận gấp hơn hai lần VN-Index sau 5 năm. Theo Dragon Capital, chính các giai đoạn điều chỉnh là phép thử tâm lý, nơi giá trị dài hạn bắt đầu hình thành khi phần lớn thị trường vẫn còn nghi ngờ.

Bài học ở đây không nằm ở việc chọn đúng thời điểm, mà ở khả năng duy trì kỷ luật và kiểm soát cảm xúc. Khi hành vi được dẫn dắt bởi lý trí thay vì phản xạ, biến động ngắn hạn sẽ trở thành cơ hội tích lũy, chứ không phải lý do để rời bỏ thị trường.

Thị trường Việt Nam trước chu kỳ tái định giá mới

Nhiều yếu tố nền tảng đang củng cố cho triển vọng tích cực của TTCK Việt Nam. Theo thống kê của Dragon Capital, lợi nhuận 9 tháng đầu năm 2025 của 80 doanh nghiệp niêm yết được theo dõi tăng 22,4%, vượt xa dự báo đầu năm. Cả năm 2025 ước đạt 21,3%, và 2026 duy trì 16,2%, cho thấy nền tảng tăng trưởng đang mở rộng và lan tỏa.

Định giá thị trường cũng đang ở vùng hấp dẫn, với P/E dự phóng 2025 chỉ 12,5 đến 13 lần, và 2026 khoảng 11 lần, thấp hơn đáng kể so với mặt bằng khu vực dù tốc độ tăng trưởng lợi nhuận vẫn vượt trội.

Theo đánh giá của Dragon Capital, cơ hội đầu tư hiếm khi xuất hiện trong giai đoạn yên ả, mà thường nảy sinh giữa lúc thị trường bi quan nhất. Khi dòng vốn ngoại dự kiến quay trở lại cùng tiến trình nâng hạng lên nhóm thị trường mới nổi, Việt Nam đang bước vào một chu kỳ tái định giá mới.

Sau ngày 11/11, khi “mùa săn sale” tiêu dùng vừa khép lại, thị trường chứng khoán cũng đang ở vùng chiết khấu hấp dẫn nhất từ đầu quý IV, đặc biệt ở nhóm tài chính, tiêu dùng và năng lượng. Với những nhà đầu tư kiên định, đây có thể là giai đoạn tích lũy hợp lý cho chu kỳ tăng trưởng kế tiếp.

Bởi trên thị trường, nghịch lý “săn giảm giá” thực chất chỉ là phản chiếu tâm lý con người. Khi nỗi sợ khiến nhiều người bán ra, những ai kiên nhẫn và có tầm nhìn lại chính là người “săn cơ hội” trong biến động. Giống như người tiêu dùng chờ mùa khuyến mãi để mua món hàng mình tin tưởng, đầu tư dài hạn luôn là hành trình nắm giữ giá trị, không phải cuộc đua với thời điểm.