Dữ liệu thanh tra thúc đẩy minh bạch thị trường bất động sản
Dự thảo Nghị định quy định về xây dựng và quản lý hệ thống thông tin, cơ sở dữ liệu về nhà ở và thị trường bất động sản, đang được hoàn thiện để thay thế Nghị định số 94/2024/NĐ-CP, là một bước tiến quan trọng trong lộ trình chuyển đổi số quốc gia. Một trong những điểm nhấn nổi bật của dự thảo là việc thiết lập cơ chế liên thông, thu thập dữ liệu chuyên ngành từ nhiều nguồn, đặc biệt là dữ liệu từ hoạt động thanh tra và xử phạt vi phạm hành chính, nhằm tạo ra một thị trường công khai, minh bạch, giám sát chặt chẽ các hành vi vi phạm.
Ảnh minh họa: Dương Nguyễn
Việc ban hành Nghị định mới nhằm thay thế Nghị định số 94/2024/NĐ-CP ngày 24/7/2024 là yêu cầu cấp thiết để hoàn thiện cơ sở pháp lý, đồng bộ hóa các quy định với Luật Đất đai, Luật Nhà ở, Luật Kinh doanh bất động sản mới. Mục tiêu lớn nhất là thể chế hóa đầy đủ các chủ trương của Đảng, đặc biệt là Nghị quyết số 57-NQ/TW ngày 22/12/2024 của Bộ Chính trị về đột phá phát triển khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số quốc gia.
Theo Nghị quyết số 71/NQ-CP ngày 1/4/2025 của Chính phủ, Bộ Xây dựng có trách nhiệm hoàn thành việc xây dựng, vận hành, khai thác và đưa vào sử dụng “Hệ thống thông tin về nhà ở và thị trường bất động sản” chậm nhất vào tháng 12/2025. Dự thảo Nghị định này quy định chi tiết các điều, khoản của Luật Kinh doanh bất động sản số 29/2023/QH15, bao gồm Điều 72 về hạ tầng kỹ thuật, Điều 73 về cơ sở dữ liệu, Điều 74 về xây dựng, quản lý, vận hành hệ thống và điểm a, điểm b, khoản 2, Điều 75 về khai thác hệ thống.
Dự thảo quy định cơ sở dữ liệu về nhà ở và thị trường bất động sản được xây dựng và quản lý theo nguyên tắc tập trung, thống nhất từ Trung ương đến địa phương. Hệ thống phải đảm bảo các thông tin, dữ liệu được thu thập, cập nhật phải được làm sạch dữ liệu, có nguồn xác thực hợp pháp và phản ánh đúng hiện trạng về pháp lý.
Trong nỗ lực nâng cao tính minh bạch và độ tin cậy của thông tin, dự thảo Nghị định đã quy định rõ ràng về các nguồn dữ liệu thu thập, bao gồm cả các nguồn chuyên ngành liên quan đến việc giám sát tuân thủ pháp luật.
Điều 21, khoản 1, điểm g của dự thảo quy định nguồn thông tin, dữ liệu thu thập phục vụ xây dựng hệ thống cơ sở dữ liệu bao gồm cơ sở dữ liệu chuyên ngành về tài chính, thuế, công chứng, ngân hàng và thanh tra. Việc tích hợp dữ liệu thanh tra này là cơ chế then chốt để các cơ quan quản lý Nhà nước có cái nhìn toàn diện về tình trạng pháp lý của các dự án.
Ngoài ra, Thanh tra Chính phủ có trách nhiệm phối hợp, chia sẻ thông tin, dữ liệu về xử phạt vi phạm hành chính trong lĩnh vực xây dựng. Quy định này được nêu chi tiết tại Điều 22, khoản 6 của dự thảo Nghị định.
Dữ liệu xử phạt vi phạm hành chính này (nếu có) được coi là một phần của thông tin pháp lý bắt buộc phải có của dự án bất động sản. Cụ thể, thông tin về văn bản pháp lý của dự án, được quy định tại Điều 11, khoản 2, điểm c (Thông tin về văn bản pháp lý của dự án), bao gồm: Văn bản xử phạt vi phạm hành chính (nếu có); văn bản thế chấp, giải chấp (nếu có).
Bằng cách tích hợp dữ liệu này, hệ thống đảm bảo khả năng chia sẻ, cập nhật, truy xuất ngược về tính pháp lý và lịch sử biến động của bất động sản. Điều này rất quan trọng để phòng ngừa, hạn chế rủi ro, tiêu cực, đầu cơ và bảo đảm quyền lợi hợp pháp của các chủ thể tham gia thị trường.
Cơ chế công bố thông tin vi phạm là một công cụ mạnh mẽ mà Nghị định mới thiết lập để tăng cường kỷ cương thị trường.
Điều 30, khoản 5 quy định Bộ Xây dựng có trách nhiệm công bố các cơ quan, tổ chức, cá nhân vi phạm quy định của Nghị định này trên hệ thống thông tin về nhà ở và thị trường bất động sản.
Tương tự, ở cấp địa phương, Điều 32, khoản 4, điểm c quy định UBND cấp tỉnh tổ chức thực hiện hoặc giao cho cơ quan quản lý Nhà nước về kinh doanh bất động sản cấp tỉnh thực hiện việc công bố các cơ quan, tổ chức, cá nhân vi phạm quy định của Nghị định này trên trang thông tin điện tử do địa phương quản lý.
Việc công bố công khai này dựa trên nguyên tắc khai thác thông tin về nhà ở và thị trường bất động sản phải đảm bảo đúng mục đích và tuân thủ pháp luật. Tuy nhiên, Điều 27, khoản 7 cũng quy định rõ ràng rằng các thông tin thuộc bí mật Nhà nước, thông tin liên quan đến dữ liệu định danh của công dân khác và thông tin liên quan hoạt động kinh doanh của doanh nghiệp không được khai thác, trừ trường hợp phục vụ hoạt động của cơ quan quản lý Nhà nước.
Cơ chế công khai vi phạm được xem là một biện pháp giúp minh bạch hóa thị trường, cảnh báo rủi ro và thúc đẩy môi trường đầu tư kinh doanh cạnh tranh, công bằng.
Nhìn chung, dự thảo Nghị định về Hệ thống thông tin, cơ sở dữ liệu về nhà ở và thị trường bất động sản là một công cụ pháp lý hiện đại, được xây dựng dựa trên nền tảng chuyển đổi số. Việc tích hợp dữ liệu thanh tra, đặc biệt là thông tin về xử phạt vi phạm hành chính (quy định tại Điều 22, khoản 6 và Điều 11, khoản 2, điểm c), đóng vai trò then chốt trong việc xác thực tính pháp lý của dự án.
