Quyết liệt gỡ “thẻ vàng” EC: Mở rộng dư địa phát triển cho thủy sản Việt Nam

Quyết tâm “tuyên chiến” với IUU

Sau hơn 8 năm bị cảnh báo “thẻ vàng” (từ năm 2017), công tác chống khai thác bất hợp pháp, không báo cáo và không theo quy định tại Việt Nam đã bước vào giai đoạn quyết định và khẩn trương nhất. Các chỉ đạo gần đây của Thủ tướng Chính phủ đã nhấn mạnh tinh thần "phải làm bằng được và không thể kéo dài" việc gỡ thẻ vàng ngay trong năm 2025. Đây là quyết tâm chính trị cao nhất, coi việc chống IUU không chỉ là vấn đề kinh tế mà còn là "danh dự của quốc gia".

Những nỗ lực triển khai quyết liệt trong thời gian qua đã đem lại nhiều chuyển biến tích cực, là cơ sở quan trọng cho thấy Việt Nam đang đi đúng hướng trong hành trình khắc phục cảnh báo “thẻ vàng” của EC. Trước tiên, việc hoàn thiện, sửa đổi các Nghị định liên quan đến xử phạt vi phạm hành chính trong lĩnh vực thủy sản (như Nghị định số 37/2024/NĐ-CP, Nghị định số 38/2024/NĐ-CP) và các quy định về quản lý tàu cá, tạo cơ sở pháp lý chặt chẽ để xử lý nghiêm các hành vi vi phạm IUU.

Công tác quản lý tàu cá và giám sát hoạt động khai thác tiếp tục có tiến triển rõ rệt. Theo Bộ Nông nghiệp và Môi trường (NN&MT), tính đến 31/10/2025, cả nước có 79.941 tàu cá, trong đó 79.800 tàu (khoảng 99,8%) đã được đăng ký, cập nhật đầy đủ trên hệ thống cơ sở dữ liệu nghề cá quốc gia (VNFishbase).

Công tác kiểm soát tại cảng được duy trì thường xuyên, với 2.598 lượt tàu cá rời cảng và 2.811 lượt tàu cập cảng theo quy định; cấp được 58 giấy SC và 03 giấy CC trên eCDT tại 51 cảng cá được chỉ định đủ điều kiện xác nhận nguyên liệu thủy sản khai thác; đã kiểm tra 07 hồ sơ với số lượng 829.459 kg nguyên liệu thủy sản khai thác nhập khẩu bằng tàu container; xử lý dứt điểm các vụ tàu cá vi phạm vùng biển nước ngoài. 

Tình hình xử lý vi phạm pháp luật trong khai thác IUU - vấn đề được EC đặc biệt quan tâm, tiếp tục có chuyển biến tích cực. Theo báo cáo của Bộ Công an, tổng số vụ khởi tố từ ngày 1-27/10/2025 là 19 vụ/29 bị can; lũy kế từ năm 2024 đến ngày 26/10/2025 đã khởi tố 84 vụ/130 bị can; đưa ra xét xử 43 vụ/88 bị cáo.

Tuy nhiên, việc triển khai các biện pháp tháo gỡ thẻ vàng EC vẫn còn tồn tại hạn chế, đặc biệt là một số địa phương chưa hoàn thành cấp phép cho tất cả tàu cá đủ điều kiện. Mặt khác, cơ sở dữ liệu nghề cá quốc gia và truy xuất nguồn gốc thủy sản vẫn chưa hoàn thiện, một số tàu cá chưa lắp thiết bị giám sát hành trình (VMS) hoặc thiết bị bị mất kết nối, công tác xử lý vi phạm vùng biển nước ngoài còn chưa dứt điểm. Các bộ, ngành, địa phương đã hoàn thành được 23/66 nhiệm vụ, còn 43 nhiệm vụ vẫn đang trong quá trình triển khai 43.

Lợi ích “kép” khi thẻ vàng được gỡ

Nếu thành công tháo gỡ "thẻ vàng", ngành thủy sản Việt Nam sẽ gặt hái được những lợi ích to lớn, không chỉ về kinh tế mà còn về vị thế quốc gia và sự phát triển bền vững lâu dài.

Bởi, EU là một trong những thị trường xuất khẩu thủy sản quan trọng của Việt Nam. "Thẻ vàng" đã gây ra nhiều rào cản, khiến hàng hóa bị kiểm tra gắt gao, kéo dài thời gian thông quan, tăng chi phí và rủi ro bị trả lại, ước tính thiệt hại hàng trăm triệu USD mỗi năm. Việc gỡ thẻ sẽ khai thông hoàn toàn dòng chảy thương mại sang thị trường này, giúp kim ngạch xuất khẩu thủy sản của Việt Nam có cơ hội bứt phá. Đồng thời, với việc lại được uy tín, thương hiệu trên thị trường quốc tế, thủy sản Việt nam có thêm thuận lợi trong việc đàm phán thương mại và hợp tác song phương không chỉ với EU mà còn với các thị trường khó tính khác như Mỹ, Nhật Bản và Hàn Quốc.

Bên cạnh đó, quá trình chống IUU buộc Việt Nam phải xây dựng hệ thống quản lý tàu cá hiện đại, minh bạch, kiểm soát chặt chẽ sản lượng khai thác. Điều này giúp đánh giá chính xác trữ lượng nguồn lợi thủy sản, từ đó điều chỉnh cơ cấu nghề nghiệp, giảm cường lực khai thác, nhất là ở vùng biển ven bờ, tiến tới phát triển theo hướng giảm đánh bắt xa bờ và tăng cường nuôi trồng thủy sản có trách nhiệm.

Việc áp dụng hệ thống truy xuất nguồn gốc điện tử (eCDT) từ cảng cá đến bàn ăn, đảm bảo dữ liệu “đúng - đủ - sạch - sống” là nền tảng để chuyển đổi từ nghề cá truyền thống sang nghề cá văn minh, hiện đại và có trách nhiệm, đáp ứng xu thế hội nhập quốc tế và yêu cầu bảo vệ môi trường biển toàn cầu.

Do đó, cần đẩy mạnh các giải pháp chiến lược đã được Chính phủ, Ban Chỉ đạo quốc gia về phòng, chống IUU đặt ra một cách đồng bộ và nhanh chóng để tận dụng cơ hội vàng giúp Việt Nam kiến tạo nền tảng vững chắc cho một ngành thủy sản phát triển xanh, bền vững