Nghị định hướng dẫn Luật Thanh tra 2025: Minh bạch hóa quản lý, kiểm soát chặt chẽ quyền lợi
Nghị định quy định chi tiết và hướng dẫn thi hành một số điều của Luật Thanh tra số 216/2025/NĐ-CP vừa được ban hành ngày 5/8/2025 hứa hẹn tạo ra một khuôn khổ pháp lý thống nhất và khả thi cho công tác thanh tra trên cả nước. Nghị định là kết quả của quá trình xây dựng bài bản do Vụ Pháp chế - Thanh tra Chính phủ chủ trì, đã trải qua việc lấy ý kiến từ các bộ, ngành, địa phương, được Bộ Tư pháp thẩm định và Chính phủ cho ý kiến.
Nghị định quy định chi tiết và hướng dẫn thi hành một số điều của Luật Thanh tra số 216/2025/NĐ-CP được ban hành ngày 5/8/2025. Đồ hoạ: Dương Nguyễn
Trao đổi với Báo Thanh tra, TS. Trần Đăng Vinh, Vụ trưởng Vụ Pháp chế, Thanh tra Chính phủ, đã chia sẻ những điểm nhấn cốt lõi của Nghị định, đặc biệt là cách thức cân bằng giữa việc nâng cao hiệu quả quản lý và bảo vệ quyền lợi hợp pháp của tổ chức, cá nhân.
Theo TS. Trần Đăng Vinh, điểm nhấn lớn nhất của Nghị định chính là việc cụ thể hóa các quy định mới của Luật Thanh tra 2025 và tiếp tục thể chế hóa các chủ trương, chính sách của Đảng thành pháp luật có liên quan đến công tác thanh tra, nhằm đảm bảo tính đồng bộ, khả thi và sát thực tiễn.
TS. Trần Đăng Vinh nhấn mạnh, quá trình xây dựng Nghị định đã rà soát kỹ lưỡng ý kiến góp ý từ các bộ, ngành, địa phương, đặc biệt là ý kiến của các thành viên Chính phủ, để đảm bảo Nghị định không chỉ đúng luật mà còn dễ áp dụng trong thực tế.
Nghị định này vừa kế thừa những quy định phù hợp, vừa sửa đổi, hoàn thiện quy định không còn phù hợp của Nghị định số 43/2023/NĐ-CP, Nghị định 03/2024/NĐ-CP, trong đó, kế thừa 53 điều, lược bỏ 48 điều và sửa đổi, hoàn thiện 15/116 điều của 2 nghị định này, góp phần cắt giảm thủ tục hành chính trong ngành Thanh tra.
Một số nội dung được tập trung chỉnh sửa và bổ sung bao gồm quy định về thanh tra viên, trình tự thanh tra lại, phong tỏa tài khoản, thu hồi tài sản vi phạm. Ngoài ra, Nghị định còn bổ sung thêm quy định về hoạt động thanh tra trực tuyến, từ xa dựa trên dữ liệu điện tử, nhật ký thanh tra điện tử. Những đổi mới này được xây dựng nhằm đáp ứng yêu cầu quản lý nhà nước và điều kiện thực tiễn thi hành, đặc biệt trong bối cảnh tổ chức bộ máy và phương thức quản lý của các cơ quan hành chính Nhà nước đang có nhiều đổi mới theo hướng tinh gọn, hiệu lực, hiệu quả.
TS. Trần Đăng Vinh khẳng định việc phân cấp, phân quyền giúp tăng cường trách nhiệm, nâng cao hiệu quả quản trị điều hành và tiết kiệm nguồn lực trong tổ chức thực hiện. Ảnh: Trang Nguyệt
Trước những lo ngại về việc phân cấp, phân quyền có thể dẫn tới tình trạng buông lỏng quản lý, TS. Trần Đăng Vinh khẳng định: "Đây là một vấn đề được nhiều bộ, ngành, địa phương quan tâm và việc quy định theo hướng phân cấp, phân quyền là cần thiết, phù hợp với chủ trương của Đảng và Nhà nước, bảo đảm rõ ràng, minh bạch nhưng có kiểm soát". TS. Trần Đăng Vinh nhấn mạnh, đây chính là tinh thần nhất quán của Luật Thanh tra 2025 và cũng là định hướng trong cải cách hành chính hiện nay.
Minh chứng cho điều này, Nghị định quy định Thủ trưởng cơ quan thanh tra được ban hành Kế hoạch thanh tra sau khi Thủ trưởng cơ quan quản lý nhà nước thống nhất về mặt chủ trương. Điều này nhằm tăng tính chủ động, linh hoạt cho cơ quan thanh tra, nhưng vẫn giữ được sự kiểm soát cần thiết về mặt chính sách, định hướng. Tương tự, việc Tổng Thanh tra Chính phủ quy định mẫu trang phục, việc quản lý, sử dụng, chế độ cấp trang phục thanh tra sẽ giúp quá trình tổ chức thực hiện thuận lợi, kịp thời điều chỉnh phù hợp thực tiễn, thay vì quy định chi tiết trong Nghị định hay giao cho Bộ Tài chính.
TS. Trần Đăng Vinh khẳng định, việc phân cấp, phân quyền ở đây không đồng nghĩa với buông lỏng quản lý, mà ngược lại, giúp tăng cường trách nhiệm, nâng cao hiệu quả quản trị điều hành và tiết kiệm nguồn lực trong tổ chức thực hiện.
Một nội dung đáng chú ý của Nghị định là quy định về phong tỏa tài khoản của đối tượng thanh tra. TS. Trần Đăng Vinh giải thích rằng quy định này nhằm cụ thể hóa Điều 48 của Luật Thanh tra 2025, cho phép cơ quan thanh tra có quyền yêu cầu phong tỏa tài khoản để phục vụ hoạt động thanh tra khi phát hiện dấu hiệu tẩu tán tài sản.
Tuy nhiên, để đảm bảo quyền và lợi ích hợp pháp của tổ chức, cá nhân, Nghị định đã xây dựng một quy trình hết sức chặt chẽ, minh bạch, có kiểm soát. Cụ thể:
Chỉ trong các trường hợp thật sự cần thiết như có dấu hiệu chuyển dịch tài sản bất thường, không chấp hành quyết định thu hồi tài sản, thì người ra quyết định thanh tra hoặc Trưởng đoàn thanh tra mới được yêu cầu tổ chức tín dụng phong tỏa tài khoản và điểm mới ở đây là phong tỏa một phần hoặc toàn bộ số dư trên tài khoản để bảo đảm thực hiện nghĩa vụ của đối tượng thanh tra, khác với trước đây là phong toả toàn bộ tài khoản.
Việc yêu cầu phong tỏa phải được lập thành văn bản, nêu rõ căn cứ pháp lý, phạm vi và thời gian phong tỏa, đồng thời gửi cho đối tượng thanh tra, tổ chức tín dụng và các bên liên quan.
Quan trọng hơn, quy định cũng bắt buộc phải chấm dứt phong tỏa trong vòng 3 ngày làm việc kể từ khi không còn căn cứ duy trì hoặc đối tượng đã chấp hành nghĩa vụ.
TS. Trần Đăng Vinh khẳng định, quy định này không nhằm siết chặt hay can thiệp bất hợp lý, mà để tăng hiệu quả thu hồi tài sản vi phạm, góp phần phòng, chống thất thoát, tham nhũng, lãng phí. Việc cân bằng giữa kiểm soát chặt chẽ và bảo vệ quyền lợi hợp pháp là nguyên tắc xuyên suốt trong quá trình soạn thảo Nghị định này
