Giải ngân các chương trình mục tiêu quốc gia vào giai đoạn “nước rút” cuối năm

Giải ngân các chương trình mục tiêu quốc gia vào giai đoạn “nước rút” cuối năm. Ảnh minh hoạ (HL)

Theo báo cáo từ Bộ Tài chính, năm 2025, tổng vốn ngân sách nhà nước bố trí cho 2 chương trình mục tiêu quốc gia đạt khoảng trên 75.143 tỷ đồng, bao gồm cả vốn đầu tư công và kinh phí thường xuyên. Trong đó, ngân sách trung ương chiếm hơn 53.528 tỷ đồng theo nghị quyết của Quốc hội, phần còn lại do ngân sách địa phương bảo đảm.

Tính đến hết tháng 11 năm 2025, ngân sách trung ương đã giao hơn 42.229 tỷ đồng, tương đương khoảng 99% dự toán sau điều chỉnh. Tuy nhiên, việc phân bổ kinh phí thường xuyên vẫn còn chậm, hiện còn khoảng 229,16 tỷ đồng đang trong quá trình đề xuất phân bổ. Bộ Tài chính đã có ý kiến nhằm thúc đẩy tiến độ.

Ngân sách địa phương đã bố trí hơn 22.454 tỷ đồng cho các chương trình mục tiêu quốc gia, trong đó phần lớn tập trung cho đầu tư công.

Tuy nhiên, tương tự các năm trước, điểm nghẽn không nằm ở khâu bố trí nguồn lực mà ở năng lực tổ chức thực hiện và giải ngân.

Theo báo cáo của Bộ Tài chính, đối với nguồn vốn đầu tư công, giá trị giải ngân đến hết tháng 11 năm 2025 mới đạt gần 28.388 tỷ đồng, tương đương 54,2% kế hoạch. Đây là tỷ lệ thấp trong bối cảnh năm tài chính chỉ còn lại một tháng.

Đáng chú ý, tiến độ giải ngân giữa các chương trình có sự chênh lệch khá lớn. Chương trình mục tiêu quốc gia phát triển kinh tế – xã hội vùng đồng bào dân tộc thiểu số và miền núi chỉ đạt 44,9%; chương trình mục tiêu quốc gia giảm nghèo bền vững đạt 45,1%. Chương trình mục tiêu quốc gia xây dựng nông thôn mới có tỷ lệ giải ngân đạt 67,3%.

Hiện vẫn còn 2 bộ và 13 địa phương có mức giải ngân thấp hơn bình quân chung.

Đối với kinh phí thường xuyên, tình hình còn đáng lo ngại hơn khi tỷ lệ giải ngân mới đạt 28,7% dự toán, tương đương khoảng 9.736,16 tỷ đồng.

Nhiều nguyên nhân khách quan và chủ quan đã tác động trực tiếp đến tiến độ giải ngân. Trong đó, diễn biến thời tiết cực đoan trong năm 2025, đặc biệt là các cơn bão từ số 10 đến số 14, đã gây thiệt hại nghiêm trọng tại nhiều địa phương. Sạt lở, lũ lụt và tình trạng giao thông bị chia cắt khiến nhiều dự án phải tạm dừng, điều chỉnh hoặc kéo dài thời gian thực hiện, kéo theo tiến độ giải ngân bị ảnh hưởng đáng kể.

Trong bối cảnh thời gian còn lại không nhiều, Bộ Tài chính đã đề xuất một số nhóm giải pháp trọng tâm nhằm thúc đẩy tiến độ giải ngân và bảo đảm hoàn thành nhiệm vụ năm 2025. Theo đó, các bộ chủ chương trình, đặc biệt là Bộ Dân tộc và Tôn giáo, Bộ Nông nghiệp và Môi trường cần khẩn trương phân bổ phần kinh phí sự nghiệp ngân sách trung ương còn lại, đồng thời chỉ đạo sát sao các địa phương đẩy nhanh tiến độ.

Việc rà soát khó khăn, tháo gỡ vướng mắc cần được triển khai theo hướng “cầm tay chỉ việc”, xử lý ngay ở cấp bộ, chỉ báo cáo cấp có thẩm quyền những nội dung vượt thẩm quyền.

Đối với các bộ, cơ quan trung ương và địa phương, Bộ Tài chính yêu cầu cần đánh giá đầy đủ tác động của thiên tai, để xây dựng kịch bản phục hồi và triển khai kịp thời; phân cấp, phân quyền rõ hơn, cá thể hóa trách nhiệm; thay thế cán bộ yếu kém, thiếu trách nhiệm; ổn định bộ máy chính quyền địa phương 2 cấp, khắc phục những điểm nghẽn từ việc sắp xếp đơn vị hành chính.

Đối với các bộ chủ chương trình, các địa phương phải xác định giải ngân vốn chương trình mục tiêu quốc gia là nhiệm vụ chính trị quan trọng, gắn với đánh giá cán bộ; đẩy mạnh chuyển đổi số, tăng cường ứng dụng công nghệ trong quản lý, điều hành vốn.

Bộ Tài chính cũng nhấn mạnh trách nhiệm của các địa phương trong việc giải ngân cả nguồn vốn được chuyển sang năm 2025, nhất là kinh phí chi thường xuyên hiện đang là “điểm nghẽn lớn nhất”.

Đối với các chương trình mục tiêu quốc gia giai đoạn 2026 - 2030, Bộ Tài chính đề nghị Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch, Bộ Công an, Bộ Nông nghiệp và Môi trường cùng các bộ liên quan sớm hoàn thiện cơ chế, chính sách và văn bản hướng dẫn để có thể triển khai ngay từ năm 2026, tránh lặp lại tình trạng chậm phân bổ và độ trễ chính sách như giai đoạn trước.

Với khối lượng công việc còn lại trong tháng cuối năm, sự chủ động và quyết liệt của các bộ, ngành và địa phương sẽ là yếu tố then chốt để các chương trình mục tiêu quốc gia phát huy hiệu quả thực chất, tạo chuyển biến rõ nét trong phát triển kinh tế – xã hội, đặc biệt tại các vùng khó khăn.