Tăng cường quản lý, công khai, minh bạch đối với các quỹ xã hội, quỹ từ thiện
Dự thảo Nghị định về tổ chức, hoạt động của quỹ xã hội, quỹ từ thiện, đang được Bộ Nội vụ xây dựng nhằm thay thế Nghị định số 93/2019/NĐ-CP và Nghị định số 136/2024/NĐ-CP. Bên cạnh việc đơn giản hóa thủ tục hành chính, dự thảo tăng cường tính công khai, minh bạch và áp dụng các chế tài nghiêm khắc nhằm phòng, chống các hành vi tiêu cực, đảm bảo các quỹ hoạt động đúng tôn chỉ.
Bộ Nội vụ đang hoàn thiện Dự thảo Nghị định về tổ chức, hoạt động của quỹ xã hội, quỹ từ thiện nhằm thay thế các Nghị định hiện hành, tăng cường tính công khai, minh bạch, phòng ngừa các hành vi lợi dụng, tiêu cực trong lĩnh vực nhân đạo này. Đồ họa: Trang Nguyệt
Theo Báo cáo thi hành Nghị định số 93/2019/NĐ-CP ngày 25/11/2019 của Chính phủ quy định về tổ chức, hoạt động của quỹ xã hội, quỹ từ thiện và Nghị định số 136/2024/NĐ-CP ngày 23/10/2024 sửa đổi, bổ sung một số điều của Nghị định số 93/2019/NĐ-CP, trên thực tiễn cho thấy dù Nghị định số 93/2019/NĐ-CP đã giúp các quỹ hoạt động cơ bản tuân thủ pháp luật và góp phần phát triển kinh tế - xã hội, nhưng hoạt động của các quỹ xã hội, từ thiện vẫn còn tồn tại một số hạn chế.
Cụ thể, qua thực tế thi hành, một số quỹ vẫn chưa thực hiện đầy đủ việc công khai điều lệ, công nhận thành viên hội đồng quản lý quỹ khi hết nhiệm kỳ, hoặc chỉ gửi báo cáo định kỳ mà bỏ qua việc báo cáo hàng năm. Thậm chí, một số quỹ huy động nguồn lực còn hạn chế, hiệu quả hoạt động chưa cao, có trường hợp vi phạm các quy định về tổ chức, hoạt động hoặc mục đích sử dụng tài sản. Trước thực trạng này, việc ban hành Nghị định mới nhằm giải quyết các vướng mắc, tích hợp các quy định và nâng cao hiệu quả quản lý là cần thiết.
Trong khuôn khổ các quy định về trách nhiệm của cơ quan quản lý Nhà nước tại Chương VI của dự thảo, một thay đổi lớn là đề xuất bỏ nhiệm vụ “thanh tra về quỹ” khỏi trách nhiệm của cơ quan Nhà nước về quỹ xã hội, quỹ từ thiện để phù hợp với chức năng, nhiệm vụ được phân công.
Tương tự, dự thảo cũng bỏ quy định về trách nhiệm thanh tra đối với Bộ Tài chính. Tuy nhiên, công tác kiểm soát tài chính vẫn được duy trì chặt chẽ thông qua chức năng kiểm tra. Cụ thể, Bộ Tài chính vẫn giữ trách nhiệm thực hiện kiểm tra, xử lý hoặc kiến nghị cấp có thẩm quyền xử lý theo quy định của pháp luật đối với các hành vi vi phạm về chế độ quản lý, sử dụng kinh phí từ ngân sách Nhà nước hỗ trợ (nếu có), cũng như việc chấp hành các quy định về thuế và chế độ kế toán của các quỹ xã hội, quỹ từ thiện thuộc thẩm quyền cấp phép của Bộ Nội vụ.
Để phòng, chống các hành vi tiêu cực và lợi dụng danh nghĩa quỹ phi lợi nhuận, Dự thảo Nghị định bổ sung các quy định nghiêm cấm cụ thể. Đáng chú ý, dự thảo nghiêm cấm việc thành lập, tổ chức các hoạt động của quỹ để thực hiện việc nhận tiền gửi, cho vay, góp vốn đầu tư nhằm đảm bảo quỹ hoạt động theo đúng tôn chỉ, mục đích phi lợi nhuận.
Ngoài ra, quỹ cũng không được thực hiện, sử dụng hóa đơn bất hợp pháp, lập chứng từ không đúng thực tế hoặc thông đồng với tổ chức, cá nhân nhằm trốn thuế, gian lận thuế. Về xử lý vi phạm, quỹ sẽ bị đình chỉ có thời hạn hoạt động 6 tháng (quy định tại khoản 1, Điều 42 dự thảo) khi quỹ không thực hiện đầy đủ chế độ báo cáo về tình hình tổ chức, hoạt động và báo cáo tài chính hàng năm, và không khắc phục được vi phạm quá 30 ngày làm việc kể từ khi nhận được văn bản đôn đốc của cơ quan có thẩm quyền quy định tại Điều 20.
Đối với vi phạm nghiêm trọng và kéo dài, quỹ sẽ bị giải thể khi không báo cáo về tổ chức, hoạt động và tài chính theo quy định hoặc không công khai báo cáo tài chính, báo cáo quyết toán quỹ (nếu có) trong 2 năm liên tục. Khi quỹ vi phạm pháp luật, cơ quan Nhà nước quản lý ngành, lĩnh vực có liên quan sẽ ban hành văn bản kết luận về hành vi vi phạm làm căn cứ để cơ quan có thẩm quyền theo Điều 20 thu hồi giấy phép thành lập quỹ.
Trong quá trình góp ý hoàn thiện Dự thảo Nghị định, Thanh tra Chính phủ đã đưa ra nhiều đề xuất nhằm tăng cường tính minh bạch và quản lý hiệu quả. Một trong những kiến nghị cụ thể từ Thanh tra Chính phủ là đề nghị bổ sung giải thích cụm từ “Mở rộng phạm vi hoạt động hoạt động quỹ” tại Điều 4 của Dự thảo Nghị định. Điều này nhằm đảm bảo sự rõ ràng, dễ hiểu và bao quát hơn trong các quy định pháp lý, giúp các cơ quan quản lý và các quỹ xác định chính xác phạm vi hoạt động của mình. Bộ Nội vụ đã ghi nhận và tiếp thu ý kiến này, theo đó đã tiến hành bổ sung giải thích cụm từ “Mở rộng phạm vi hoạt động hoạt động quỹ” vào Điều 4 của dự thảo Nghị định.
Bên cạnh đó, Thanh tra Chính phủ cũng đề nghị sửa đổi quy định tại Điều 6 (về trách nhiệm của Nhà nước) theo hướng Nhà nước nên tạo điều kiện để quỹ hoạt động theo đúng quy định của pháp luật và điều lệ (khoản 1, Điều 6), đồng thời Nhà nước sẽ hỗ trợ kinh phí nếu quỹ thực hiện các nhiệm vụ được Nhà nước giao (khoản 2, Điều 6). Các đề xuất này nhằm đảm bảo tính minh bạch về mục đích hoạt động và làm rõ vai trò, trách nhiệm của Nhà nước trong việc hỗ trợ các hoạt động xã hội, nhân đạo.
