"Đào gốc, trốc rễ" hàng giả

Trong tháng cao điểm kiểm tra hàng hoá trên cả nước, lực lượng quản lý thị trường xử lý 3.114 vụ vi phạm, tổng giá trị xử lý hơn 63 tỷ đồng. Ảnh: D.H

Tuy vậy theo các chuyên gia, xử lý hàng giả không thể chỉ dừng ở chiến dịch mà cần một cơ chế đủ mạnh để bóc tận gốc rễ những chuỗi cung ứng ngầm đang lẩn khuất trong lòng thị trường.

Mạnh tay với hàng giả

Từ giữa tháng 5/2025, các lực lượng chức năng đồng loạt ra quân xử lý vi phạm liên quan hàng giả, buôn lậu, gian lận thương mại trên toàn quốc. Chiến dịch lần này được triển khai theo Công điện số 65/CĐ-TTg ngày 15/5/2025 của Thủ tướng Chính phủ, do Phó Thủ tướng Bùi Thanh Sơn trực tiếp chỉ đạo. Đợt cao điểm kéo dài đến ngày 15/6, tập trung xử lý nghiêm các hành vi sản xuất, buôn bán hàng giả, xâm phạm sở hữu trí tuệ và gian lận thương mại, đặc biệt trên nền tảng số như sàn thương mại điện tử, mạng xã hội và các kênh bán hàng trực tuyến.

Theo Cục Quản lý và Phát triển thị trường trong nước (Bộ Công Thương), tính đến thời điểm giữa tháng 6, lực lượng quản lý thị trường cả nước đã kiểm tra 3.891 vụ việc, xử lý hơn 3.100 vụ vi phạm. Tổng số tiền xử phạt hành chính vượt 32 tỷ đồng, trong khi giá trị hàng hóa vi phạm bị tịch thu gần 31 tỷ đồng. Đáng chú ý, số vụ việc có dấu hiệu hình sự được chuyển cơ quan điều tra đã lên tới 26 vụ, tăng 50% so với cùng kỳ năm 2024, cho thấy mức độ gia tăng và tính chất phức tạp của vi phạm.

Trong tổng số các vụ xử lý, hàng giả và xâm phạm quyền sở hữu trí tuệ chiếm tỷ lệ cao nhất, với 1.580 vụ, tương đương 52%, tổng tiền phạt lên đến 16 tỷ đồng. Tiếp theo là nhóm buôn lậu với 648 vụ (21%), số tiền phạt hơn 6 tỷ đồng. Các mặt hàng nhạy cảm như thực phẩm chức năng, thuốc và mỹ phẩm tiếp tục bị giám sát chặt chẽ, đây là nhóm mặt hàng ghi nhận hơn 1.000 vụ vi phạm trong 4 năm qua, trong đó riêng mặt hàng sữa đã liên quan đến 783 vụ việc.

Nhiều vụ việc nổi cộm được phát hiện trong chiến dịch lần này. Tại TP Hồ Chí Minh, hàng nghìn sản phẩm nhái các thương hiệu nổi tiếng bị thu giữ tại Saigon Square. Ở Hà Nội, lực lượng chức năng phát hiện cơ sở sản xuất tất giả tại La Phù và tạm giữ 3.500 sản phẩm mỹ phẩm nhập lậu không rõ nguồn gốc. Tại Đà Nẵng, hơn 500 sản phẩm giả mạo nhãn hiệu bị phát hiện ngay trong khu vực trung tâm.

Theo báo cáo của Ban Chỉ đạo 389 quốc gia, chỉ trong 5 tháng đầu năm 2025, lực lượng chức năng cả nước đã phát hiện và xử lý hơn 34.000 vụ vi phạm, gồm 8.200 vụ buôn bán, vận chuyển hàng cấm; gần 25.100 vụ gian lận thương mại; và khoảng 1.100 vụ hàng giả, vi phạm sở hữu trí tuệ, chủ yếu trong các lĩnh vực liên quan sức khỏe người tiêu dùng.

Thiếu tướng Nguyễn Quốc Toản, Chánh Văn phòng Bộ Công an, cho biết từ 15/5 đến 3/6, công an các cấp đã khởi tố 36 vụ án, 119 bị can tại 24 địa phương về các hành vi buôn lậu, sản xuất và buôn bán hàng giả. Đặc biệt, lực lượng nghiệp vụ đã tập trung điều tra các đường dây có tổ chức, lợi dụng nền tảng số như sàn thương mại điện tử, mạng xã hội và livestream để phân phối hàng lậu, hàng giả, tránh né sự kiểm tra của cơ quan chức năng.

Không chỉ nhắm vào các đối tượng đầu nậu, Bộ Công an cũng đang làm rõ trách nhiệm của cán bộ quản lý nhà nước tiếp tay cho sai phạm. Đã có một số vụ việc cán bộ cơ quan chức năng bị khởi tố vì hành vi dung túng, bảo kê cho hoạt động buôn bán hàng giả.

Một điểm mới trong chiến dịch lần này là việc xử lý nghiêm hành vi quảng cáo sai sự thật, vốn là công cụ phổ biến tiếp tay cho hàng giả lan rộng. Cục Quản lý thị trường và cơ quan công an đang tập trung xác định trách nhiệm của các tổ chức, cá nhân có liên quan, bao gồm cả các KOLs, người nổi tiếng và các công ty truyền thông thương mại. Hình thức xử lý sẽ căn cứ theo quy định của pháp luật hiện hành, với trọng tâm là răn đe và phòng ngừa vi phạm tái diễn.

Kiểm tra từ gốc, "trốc tận rễ" hàng giả

Chia sẻ về giải pháp phòng chống hàng giả, PGS.TS Ngô Trí Long, nguyên Viện trưởng Viện Nghiên cứu thị trường giá cả (Bộ Tài chính), nhấn mạnh, cần kiểm tra tận gốc từ kho hàng, nhà xưởng, nơi sản xuất thay vì chỉ xử lý phần ngọn như các điểm bán lẻ hay gian hàng trực tuyến.

Theo ông Long, các cơ sở này chính là điểm khởi phát của chuỗi phân phối hàng giả. Các đối tượng thường lợi dụng đêm khuya hoặc thời điểm lực lượng chức năng lơi lỏng để tẩu tán hàng hóa. Trong khi đó, lực lượng chức năng còn mỏng, khó có thể kiểm soát toàn diện 24/24. Do vậy, ông cho rằng cần huy động người dân tham gia giám sát tại chỗ, đồng thời có chính sách khuyến khích, tuyên truyền và khen thưởng xứng đáng đối với những trường hợp cung cấp thông tin giá trị.

"Không ai giỏi hơn nhân dân trong việc phát hiện những bất thường tại địa bàn mình sinh sống. Nếu có cơ chế động viên hợp lý, đó sẽ là giải pháp hiệu quả nhất", ông Long nhấn mạnh.

Bên cạnh đó, người tiêu dùng cũng cần trở thành "tuyến phòng thủ cuối cùng" bằng cách chủ động lựa chọn sản phẩm từ nguồn đáng tin cậy, kiểm tra kỹ tem chống giả, mã QR, lưu giữ hóa đơn và sẵn sàng phản ánh khi phát hiện dấu hiệu bất thường. "Mỗi người dân tỉnh táo là một mắt xích quan trọng trong chuỗi minh bạch thị trường, bảo vệ sức khỏe cộng đồng và thúc đẩy nền kinh tế chính danh phát triển", ông nói.

Nhiều chuyên gia cho rằng, điểm nghẽn trong công tác chống hàng giả hiện nay là thiếu một hệ sinh thái phòng chống bền vững. Công nghệ chưa được khai thác đúng mức. Do đó, cần một chiến lược lâu dài dựa trên nền tảng công nghệ, dữ liệu và sự phối hợp toàn xã hội. Doanh nghiệp cần chủ động ứng dụng truy xuất nguồn gốc, tem điện tử, Blockchain, AI, IoT... để giám sát và minh bạch chuỗi cung ứng.

Về phía cơ quan quản lý, cần sớm hình thành cơ sở dữ liệu liên ngành, tích hợp AI và Big Data để theo dõi thị trường theo thời gian thực. Đồng thời, tăng chế tài xử phạt, hoàn thiện quy định pháp luật và tạo kênh tiếp nhận thông tin phản ánh chính thống từ người tiêu dùng.

Theo Cục trưởng Cục Quản lý và Phát triển thị trường trong nước Trần Hữu Linh, thời gian tới cơ quan này sẽ tiếp tục tăng cường kiểm tra, ứng dụng công nghệ số trong giám sát, đặc biệt với lĩnh vực thương mại điện tử, đồng thời triển khai tuyên truyền và ký cam kết với tổ chức, cá nhân kinh doanh. "Chúng tôi cam kết hành động mạnh mẽ, đồng bộ và linh hoạt để bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng, tạo lập thị trường minh bạch, lành mạnh", ông Linh khẳng định.