Ăn chay: Cẩn thận lợi bất cập hại

Bên cạnh đó, ăn chay còn là xu hướng được nhiều người lựa chọn để thay đổi khẩu vị, giảm cân, nâng cao sức khỏe.

Nắm bắt nhu cầu này, các nhà sản xuất thực phẩm chay đã tung ra thị trường rất nhiều sản phẩm chay. Tuy nhiên, các loại thực phẩm chay cũng tiềm ẩn rủi ro về hàng gian, hàng kém chất lượng có nguy cơ gây hại cho sức khỏe người tiêu dùng.

Đa dạng thị trường thực phẩm chay

Xu hướng ăn chay ngày càng phố biến khiến các cửa hàng bán đồ chay mọc lên tràn lan. Từ chợ truyền thống cho đến các trang thương mại điện tử, hay trong siêu thị đều có bán rất nhiều món đồ chay. Chỉ cần vài thao tác tìm kiếm, người mua dễ dàng thấy hàng chục, đến hàng trăm sản phẩm với nhiều mức giá khác nhau trên mạng.

Các loại từ nem, giò, chả, tới thịt, cá, tôm chay, mực chay... với giá bán dao động từ vài chục nghìn đến mấy trăm nghìn/kg tùy loại. Ngoài ra, để đáp ứng nhu cầu ăn chay nhằm thanh lọc cơ thể, phòng tránh bệnh tật, giảm cân còn có các loại gia vị nấu cơm chay và cỗ chay như xì dầu, nước mắm chay, các loại sốt chay...

Đối với chị Đặng Thanh Phương (Hoàng Hoa Thám, Hà Nội), trong tháng 7 Âm lịch, gia đình chị cũng làm cơm chay để thắp hương ông bà, tổ tiên. Chị cho biết, các món chay của gia đình bao gồm: đậu phụ, rau củ quả luộc, nem, thịt gà được đóng gói sẵn về chỉ việc rán hoặc hấp lên…

Theo chị, các món ăn chay chế biến nhanh, không cầu kỳ. Với tâm niệm việc bày biện lễ cúng chay không chỉ thể hiện sự thanh tịnh mà sẽ giúp cho hương linh người đã khuất sẽ được hạnh phúc, an yên.

Chị Dư Ngọc Dung (Hàng Bài, Hoàn Kiếm, Hà Nội) là một người có thói quen ăn chay vào tháng 7 âm lịch. Chị cho biết hay mua đồ về tự nấu bởi thị trường đồ chay bây giờ rất phong phú và dễ mua.

Chị kể: “Tuần vừa rồi chị có ghé qua quầy đồ khô trong chợ truyền thống gần nhà để mua nguyên liệu để nấu món kho chay thì người bán bảo: “Nhiều lắm. Heo chay, bò chay, gà chay, tàu hủ ky, nấm mèo, nấm đông cô,… Em muốn mua gì cũng có”.

Chị mua nấm đông cô thì nhận được nấm đã được phân sẵn, bỏ trong bịch ni lông trắng trơn không nhãn mác, xuất xứ, đặc biệt có 2-3 tai nấm quan sát thấy lớp phấn trắng bên ngoài biểu hiện của mốc meo.

Chị đem thắc mắc này hỏi thì nhận được câu trả lời của người bán: “Về rửa nước là hết liền. Đồ khô là vậy. Chị mua số lượng lớn rồi về phân nhỏ ra bán lại. Chị mua ở cơ sở uy tín đàng hoàng nên yên tâm”…

Theo chị Dung, đồ chay giả mặn có hình thù y chang đồ mặn thật, thậm chí màu sắc còn bắt mắt hơn, các món ăn lại rất đa dạng nhưng về cách thức chế biến thì người mua hoàn toàn không rõ…

Ăn chay thế nào cho an toàn?

Ăn chay hiện nay đã trở thành một xu hướng không chỉ trong tôn giáo mà cho cả người giảm béo, chữa bệnh… Tuy nhiên, trên thực tế đã có nhiều vụ ngộ độc thực phẩm chay xảy ra. Điển hình như vụ ngộ độc pate Minh Chay khiến hơn 10 người bị ngộ độc.

Tiến sĩ Nguyễn Vũ Hồng, Viện Nghiên cứu Ung thư City of Hope của Mỹ cho biết, vi khuẩn Clostridium Botulinum chủng B có trong pate chay tiết ra độc tố Botulinum rồi tấn công các dây thần kinh của cơ thể, làm tê liệt các cơ, dẫn đến ngộ độc. Đây là vi khuẩn kỵ khí bắt buộc, gram dương, hình que, được ký hiệu từ A-G và chủng A, B thường gây bệnh cho người.

Vi khuẩn Clostridium Botulinum chỉ phát triển được ở môi trường không có khí oxy, đặc biệt là ở môi trường kín như các loại thực phẩm đóng hộp (trong đó có pate chay). Chính vì thế, nếu thực phẩm được đóng hộp không đúng cách, dù vi khuẩn này có bị tiêu diệt nhưng bào tử của chúng vẫn phát triển và tạo ra độc tố.

Theo phân tích của PGS. TS Nguyễn Duy Thịnh, nguyên giảng viên Viện Công nghệ và Thực phẩm, Đại học Bách khoa Hà Nội, các món ăn từ rau củ quả khi được hấp, luộc hay chiên nướng thì đều sẽ giữ nguyên mùi vị và màu sắc vốn dĩ của nó. Tuy nhiên, đồ chay khi làm từ đậu hũ, rau củ lại có hương vị không khác gì món mặn thì chắc chắn chúng đã được nhà sản xuất bổ sung các chất phụ gia để tạo màu, tạo mùi vị, chống nấm mốc để gia tăng hạn sử dụng.

Do đó, TS Nguyễn Duy Thịnh cho rằng việc thêm chất phụ gia vào thực phẩm cần được kiểm soát trong ngưỡng quy định. Nếu dùng phụ gia không đúng liều lượng, đáng sợ hơn là sử dụng phụ gia không cho phép dùng trong thực phẩm, được bán trôi nổi trên thị trường thì sẽ gây hại không nhỏ cho sức khỏe. Đáng nói, rất nhiều mặt hàng chay ngày nay không có nguồn gốc, xuất sứ, bảng thành phần... nên không thể biết được họ đã bổ sung những phụ gia gì.

Tiêu thụ quá nhiều chất phụ gia có trong đồ chay có thể gây ngộ độc cấp tính. Đáng sợ hơn là ngộ độc mạn tính, từ đó gây tiêu chảy, rụng tóc, da xanh xao và gây suy thận mạn.

TS Thịnh cũng khuyến cáo thêm các gia đình chỉ nên tiêu thụ đồ chay sử dụng nguyên liệu là rau củ quả tươi, chỉ sử dụng đồ chay chế biến sẵn có nguồn gốc của nguyên liệu hoặc hàng có thương hiệu. Đối với thực phẩm chay ngoại nhập, cần mua hàng có nguồn gốc rõ ràng, có tem nhãn phụ, hạn sử dụng.

BS Lê Thị Hải, Viện Dinh dưỡng quốc gia khuyên rằng, cách ăn chay an toàn nhất đó là tự chế biến tại nhà, sử dụng rau củ tươi, các loại đậu, đỗ. Không nên lạm dụng các món đồ chay giả mặn có chứa phụ gia, phẩm giàu giống với các món ăn mặn. Các nhà sản xuất cũng không nên vì trục lợi cá nhân mà chế biến món chay giả chứa phụ gia độc hại, gây ảnh hưởng tới sức khoẻ người tiêu dùng, tạo ra mối hiểm hoại khôn lường cho xã hội.