Đề nghị cấm yêu cầu cá nhân cung cấp phiếu lý lịch tư pháp số 2 trong quan hệ dân sự, lao động

Phó Chủ tịch Quốc hội Nguyễn Khắc Định. Ảnh: P.Thắng

Làm thế nào để hạn chế việc lạm dụng yêu cầu cấp phiếu lý lịch tư pháp số 2 nhận được sự quan tâm khi Ủy ban Thường vụ Quốc hội cho ý kiến Dự án sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật Lý lịch tư pháp, sáng 5/9.

Trình bày tờ trình của Chính phủ, Thượng tướng Nguyễn Văn Long, Thứ trưởng Bộ Công an cho biết, Luật Lý lịch Tư pháp được ban hành năm 2009, qua 15 năm thực hiện đã có nhiều nội dung không còn phù hợp với điều kiện phát triển đất nước, đặc biệt là việc sắp xếp lại tổ chức bộ máy hành chính. 

Vì vậy, cần sửa đổi luật để đảm bảo phù hợp với việc điều chuyển quản lý lý lịch tư pháp theo phân công của Chính phủ.

Cấp Phiếu lý lịch tư pháp số 2 còn tình trạng bị lạm dụng

Dự án luật gồm 3 điều, trong đó sửa đổi, bổ sung 26/57 điều, bổ sung 2 điều mới và bãi bỏ 2 điều của Luật Lý lịch tư pháp. 

Theo Thứ trưởng Bộ Công an, dự thảo luật được sửa đổi theo hướng mở rộng phạm vi quản lý lý lịch tư pháp và quyền yêu cầu cấp lý lịch tư pháp, cung cấp thông tin lý lịch tư pháp để phù hợp với chủ trương chung, đáp ứng yêu cầu quản lý Nhà nước.

Dự thảo luật cũng sửa đổi mô hình cơ sở dữ liệu lý lịch tư pháp từ hai cấp phân tán thành cơ sở dữ liệu tập trung, thống nhất. Đồng thời, sửa đổi quy định về tiếp cận, cập nhật thông tin lý lịch tư pháp cho phù hợp với mô hình cơ sở dữ liệu lý lịch tư pháp một cấp và chức năng, nhiệm vụ của Bộ Công an.

Thượng tướng Nguyễn Văn Long cho biết, dự thảo luật cũng sửa đổi, bổ sung một số trường thông tin lý lịch tư pháp để phù hợp với quy định của các luật có liên quan.

Đặc biệt, theo Thượng tướng Nguyễn Văn Long, luật lần này sửa đổi, bổ sung quy định về việc sử dụng phiếu lý lịch tư pháp nhằm khắc phục tình trạng lạm dụng phiếu lý lịch tư pháp số 2. “Hiện nay, nhiều thủ tục hành chính và cơ quan yêu cầu người dân cung cấp lý lịch tư pháp một cách lạm dụng”, ông Long nói.

Theo quy định của luật, phiếu lý lịch tư pháp số 2 được cấp theo yêu cầu của cá nhân chỉ để người đó biết được nội dung về lý lịch tư pháp của mình. Nội dung phiếu lý lịch tư pháp số 2 có tình trạng án tích; thông tin về việc cấm đảm nhiệm chức vụ, thành lập, quản lý doanh nghiệp, hợp tác xã…

Nêu quan điểm của cơ quan thẩm tra, Chủ nhiệm Ủy ban Pháp luật và Tư pháp Hoàng Thanh Tùng cho biết, Thường trực ủy ban này đề nghị nghiên cứu, bổ sung vào dự thảo luật quy định mang tính nguyên tắc về các trường hợp được yêu cầu cấp phiếu lý lịch tư pháp.

Theo Thường trực Ủy ban Pháp luật và Tư pháp, việc tiếp tục duy trì quy định về cấp phiếu lý lịch tư pháp số 2 cho cá nhân để họ biết được nội dung về lý lịch tư pháp của mình là cần thiết. 

“Để hạn chế việc lạm dụng yêu cầu cấp phiếu lý lịch tư pháp số 2, đề nghị nghiên cứu, bổ sung vào dự thảo luật quy định nghiêm cấm các cơ quan, tổ chức, đơn vị yêu cầu cá nhân phải cung cấp phiếu lý lịch tư pháp số 2 khi thực hiện các thủ tục hành chính thông thường hoặc trong các quan hệ dân sự, lao động...”, ông Tùng nêu.

Quy định rõ trường hợp không yêu cầu cá nhân phải nộp phiếu lý lịch tư pháp

Phó Chủ tịch Quốc hội Nguyễn Thị Thanh đề nghị rà soát tình trạng lạm dụng yêu cầu cấp phiếu lý lịch tư pháp số 2 vì đây là một hạn chế nổi bật trong thực tiễn 15 năm thực hiện Luật Lý lịch tư pháp.

Để khắc phục tình trạng này, dự thảo luật sửa đổi theo hướng quy định các cơ quan tổ chức chỉ có quyền yêu cầu cấp thông tin lý lịch tư pháp, không được yêu cầu cấp phiếu lý lịch tư pháp như luật hiện hành. 

“Nếu các cơ quan tổ chức không thực hiện quyền yêu cầu cấp thông tin mà lại chuyển hóa thành yêu cầu cá nhân đương sự phải nộp phiếu lý lịch tư pháp để bổ sung hồ sơ giải quyết thủ tục hành chính, tình trạng lạm dụng phiếu này vẫn có thể xảy ra”, bà Thanh nêu quan điểm.

Phó Chủ tịch Quốc hội Vũ Hồng Thanh cũng nhấn mạnh, việc sử dụng phiếu lý lịch tư pháp số 2 cần phải cân nhắc hết sức thận trọng để tránh lạm dụng và có thể ảnh hưởng đến quyền, lợi ích hợp pháp của công dân, đặc biệt là những người có án tích đã được xóa án tích. 

Theo ông Thanh, khi cơ quan có thẩm quyền đã xóa án tích cho công dân, cần có cơ chế nào đó để tự động xóa án tích trên hệ thống điện tử.

Về tổng thể, ông Thanh lưu ý cần rà soát bảo đảm các nguyên tắc về bảo vệ bí mật cá nhân, tính hợp pháp, khả thi và tính đồng bộ với hệ thống pháp luật. 

Báo cáo thêm, Thứ trưởng Bộ Công an Nguyễn Văn Long cho biết, từ 1/5/2026, Bộ Chính trị yêu cầu xây dựng một nền tảng dùng chung trong cả hệ thống chính trị, đó là nền tảng điều hành kết nối các cơ quan của Đảng, các cơ quan của Chính phủ, các cơ quan hội và Mặt trận Tổ quốc theo nguyên tắc đúng - đủ - sạch - sống, thống nhất dùng chung xuyên suốt từ Trung ương đến địa phương.

Vì vậy, các cơ quan của Đảng, Chính phủ, Quốc hội và Mặt trận Tổ quốc hoàn toàn có thể sử dụng cơ sở dữ liệu quốc gia về dân cư, cơ sở dữ liệu quốc gia về lý lịch tư pháp để phục vụ việc công việc của mình. “Những cơ quan này sau này không phải cần cấp bản giấy nữa”, ông Long nói.

Kết luận nội dung này, Phó Chủ tịch Quốc hội Nguyễn Khắc Định nhất trí vẫn duy trì phiếu lý lịch tư pháp số 1 và phiếu lý lịch tư pháp số 2, đồng thời đề nghị bổ sung vào dự thảo luật quy định có tính nguyên tắc về các trường hợp được yêu cầu cấp phiếu lý lịch tư pháp.

Phó Chủ tịch Quốc hội đặt biệt lưu ý cần quy định nghiêm cấm các cơ quan, tổ chức, đơn vị yêu cầu cá nhân, công dân phải cung cấp phiếu lý lịch tư pháp số 2 khi không thực sự cần thiết, tránh lạm dụng yêu cầu công dân cung cấp phiếu lý lịch tư pháp số 2 và gắn với bảo vệ dữ liệu cá nhân theo luật Bảo vệ dữ liệu cá nhân.