Nông nghiệp công nghệ cao TP Hồ Chí Minh: Đúng hướng nhưng còn nhiều thách thức

Nâng tầm nông nghiệp đô thị

Chương trình phát triển nông nghiệp đô thị trên địa bàn TP Hồ Chí Minh giai đoạn 2021-2030, tầm nhìn đến năm 2050 của UBND thành phố nêu rõ: Phấn đấu đến năm 2030, tỷ trọng giá trị sản xuất nông nghiệp ứng dụng CNC chiếm 75-85% tổng giá trị sản xuất của ngành nông, lâm nghiệp và thủy sản, trên 30% hợp tác xã (HTX) sản xuất nông nghiệp ứng dụng CNC... Điều đó thể hiện quyết tâm của thành phố trong chủ động chuyển dịch cơ cấu theo hướng “giảm diện tích, tăng chất lượng và giá trị”, lấy khoa học-công nghệ làm nền tảng.

Chúng tôi đến tìm hiểu tại HTX Nông nghiệp Tuấn Ngọc, nơi được thành phố lựa chọn thí điểm xây dựng HTX “kiểu mới, hiệu quả”. Theo đó, HTX vừa sản xuất, vừa tham gia thị trường, được thành phố hỗ trợ tiếp cận vốn vay ưu đãi, hỗ trợ đầu tư phát triển kết cấu hạ tầng và chế biến sản phẩm. HTX đã mạnh dạn ứng dựng các giải pháp như hệ thống tưới nhỏ giọt tự động, cảm biến môi trường, nhà màng, nhà lưới, quản lý sản xuất bằng IoT (internet vạn vật) hay truy xuất nguồn gốc bằng mã QR giúp giảm chi phí nhân công, tiết kiệm nước tưới, kiểm soát sâu bệnh và bảo đảm an toàn thực phẩm, góp phần nâng tầm giá trị nông nghiệp đô thị.

Anh Lâm Ngọc Tuấn, Giám đốc HTX Nông nghiệp Tuấn Ngọc cho hay: "Hiện HTX cung cấp trung bình 500kg rau sạch mỗi ngày, doanh thu khoảng 6 tỷ đồng/năm, tạo việc làm ổn định cho hàng chục lao động địa phương với thu nhập 70-100 triệu đồng/năm. Với việc quản lý bằng IoT, vườn rau của chúng tôi được che lưới tự động nếu nắng trên 34^oC, phun sương tự động nếu độ ẩm dưới 60% và nếu độ ẩm trên 80% sẽ có hệ thống quạt gió tự động đánh bay bớt độ ẩm. Nhờ đó, nhiều loại rau xanh phát triển thích nghi với đặc thù khí hậu đô thị như ở TP Hồ Chí Minh".

"3 nhà" cùng hợp sức vượt khó

Tại Hội thảo “Thực trạng và giải pháp phát triển nông nghiệp CNC TP Hồ Chí Minh đến năm 2030, tầm nhìn đến năm 2045”, nhiều chuyên gia bày tỏ quan điểm, các mô hình sản xuất theo tiêu chuẩn VietGAP, hữu cơ, cơ giới hóa và ứng dụng CNC đang được nhân rộng, mang lại hiệu quả kinh tế rõ rệt. Tuy vậy, nông nghiệp CNC cũng đang đối mặt với không ít khó khăn, thách thức. Anh Lâm Ngọc Tuấn cho rằng, khó khăn nhất là vốn đầu tư ban đầu lớn, lên tới vài tỷ đồng cho các thiết bị cảm biến; chi phí vận hành, bảo dưỡng, sửa chữa thiết bị cao. Trong khi nhiều thành viên của HTX chưa đủ điều kiện tiếp cận nguồn vốn vay ưu đãi, vẫn còn tâm lý e dè, sợ rủi ro vì chu kỳ hoàn vốn dài.

Bên cạnh đó, Tiến sĩ Lưu Đức Trung, kỹ sư môi trường và đô thị, Đại học Hanyang (Hàn Quốc) cho rằng, quỹ đất nông nghiệp của thành phố ngày càng bị thu hẹp, chia cắt, thiếu ổn định, gây khó khăn trong việc mở rộng vùng sản xuất quy mô lớn. Giá thuê đất, thủ tục hành chính về đất đai cũng là rào cản đối với nhiều nhà đầu tư.

 Nguồn nhân lực và tiềm lực đầu tư công nghệ cũng là một rào cản đối với phát triển nông nghiệp CNC. Theo kỹ sư nông nghiệp Nguyễn Hữu Nam, nguồn nhân lực am hiểu công nghệ sinh học, tự động hóa, quản trị dữ liệu nông nghiệp còn mỏng. Trong khi đó nông sản tươi có vòng đời ngắn, đòi hỏi hệ thống bảo quản, xử lý sau thu hoạch phải đạt chuẩn. Nhiều doanh nghiệp nhỏ và HTX chưa có đủ tiềm lực đầu tư công nghệ này, dẫn đến hao hụt lớn, giảm chất lượng khi vận chuyển xa hoặc lưu kho. Đây là nguyên nhân khiến sản phẩm nông nghiệp CNC khó giữ được giá trị khi vào hệ thống phân phối quy mô lớn.

TP Hồ Chí Minh có hệ thống giao thông thuận lợi cho giao thương, tiêu thụ các sản phẩm nông sản. Điều kiện khí hậu, thổ nhưỡng, hệ thống nước ngầm, mạng lưới sông rạch đa dạng, phù hợp cho sản xuất và phát triển một số cây trồng, vật nuôi như rau, hoa kiểng, cá cảnh, bò sữa... Về thị trường, thành phố là nơi có sức tiêu thụ tại chỗ rất lớn, đội ngũ nhà nghiên cứu và doanh nghiệp có năng lực, trình độ cao. Năm 2004, thành phố đã thành lập khu nông nghiệp CNC và Trung tâm Công nghệ sinh học. Năm 2013, Trại trình diễn và thực nghiệm chăn nuôi bò sữa CNC được khánh thành... Để phát huy tốt những thế mạnh ấy, cần sự vào cuộc đồng bộ của các cấp, ngành, của “3 nhà”: Nhà quản lý, nhà khoa học và nhà đầu tư.

Kỹ sư Nguyễn Hữu Nam cho rằng tiêu thụ nông sản cũng là một khâu rất quan trọng. Anh mong muốn thành phố, Hội Nông dân, Trung tâm Khuyến nông thành phố tổ chức nhiều hơn nữa các chương trình kết nối cung-cầu giữa doanh nghiệp thu mua nông sản với HTX và nông dân; tập huấn triển khai các quy định khi tham gia xuất khẩu sang các thị trường quốc tế. Đồng thời các doanh nghiệp, HTX, nông dân cần đẩy mạnh đưa nông sản lên các sàn thương mại điện tử, bảo đảm chất lượng, mẫu mã, đạt tiêu chuẩn an toàn thực phẩm, VietGAP, GlobalGAP...

Đại hội đại biểu Đảng bộ TP Hồ Chí Minh lần I, nhiệm kỳ 2025-2030 đã đề ra chỉ tiêu: Tổng chi xã hội cho nghiên cứu phát triển đạt 2-3% tổng sản phẩm trên địa bàn (GRDP); bố trí ít nhất 4-5% tổng chỉ tiêu ngân sách hằng năm cho khoa học, công nghệ, chuyển đổi số. Đây sẽ là nguồn lực quan trọng để ngành nông nghiệp thành phố tiếp tục vượt qua mọi khó khăn, thách thức, phát triển theo hướng trở thành trung tâm nông nghiệp CNC, tạo động lực thúc đẩy nông nghiệp các vùng và cả nước phát triển.