Nghị định 214/2025/NĐ-CP: Thiết lập khung pháp lý toàn diện cho công tác kiểm tra hoạt động đấu thầu

Quy định toàn diện cho công tác kiểm tra hoạt động đấu thầu. Ảnh: ITN

Chính phủ vừa ban hành Nghị định 214/2025/NĐ-CP ngày 4/8/2025 quy định chi tiết một số điều và biện pháp thi hành Luật Đấu thầu về lựa chọn nhà thầu. Trong đó, quy định cụ thể về công tác kiểm tra hoạt động đấu thầu, thiết lập một khung pháp lý chặt chẽ nhằm tăng cường tính minh bạch, công bằng và hiệu quả trong việc sử dụng vốn Nhà nước.

Các quy định này xác định rõ trách nhiệm của các cơ quan quản lý, nguyên tắc, hình thức và quy trình kiểm tra, tạo cơ sở cho việc giám sát và chấn chỉnh kịp thời các hoạt động đấu thầu trên cả nước.

Tăng cường trách nhiệm, xác định rõ vai trò trong công tác kiểm tra

Nghị định 214/2025/NĐ-CP đã hệ thống hóa và phân định rõ ràng trách nhiệm kiểm tra hoạt động đấu thầu cho các cơ quan quản lý nhà nước theo từng cấp, đảm bảo tính toàn diện và tránh chồng chéo. Cụ thể, Bộ Tài chính được giao vai trò chủ trì, tổ chức kiểm tra hoạt động đấu thầu trên phạm vi toàn quốc tại các bộ, cơ quan ngang bộ, địa phương và doanh nghiệp nhà nước theo kế hoạch định kỳ hoặc đột xuất. Các bộ, cơ quan ngang bộ, cơ quan thuộc Chính phủ và cơ quan khác ở Trung ương có trách nhiệm chủ trì kiểm tra đối với các dự án, dự toán mua sắm thuộc phạm vi quản lý của mình. Tương tự, UBND cấp tỉnh chủ trì kiểm tra các đơn vị thuộc phạm vi quản lý của địa phương, với Sở Tài chính là cơ quan tham mưu, giúp việc. Bên cạnh đó, người có thẩm quyền cũng phải tổ chức kiểm tra đối với các gói thầu thuộc dự án, dự toán mua sắm trong phạm vi quản lý trực tiếp của mình.

Để đảm bảo hoạt động kiểm tra được thực hiện một cách thống nhất và hiệu quả, Nghị định đã đề ra 5 nguyên tắc cơ bản.

Thứ nhất, mọi hoạt động kiểm tra phải tuân thủ quy định của pháp luật, đảm bảo tính chính xác, khách quan, công khai, minh bạch và kịp thời.

Thứ hai, quá trình kiểm tra phải được tiến hành một cách công tâm, không gây khó khăn cho đơn vị được kiểm tra và tuân thủ nghiêm ngặt các quy định về phòng, chống tham nhũng.

Thứ ba, hoạt động kiểm tra được tiến hành độc lập nhưng phải có sự phối hợp và phân định rõ thẩm quyền giữa các cơ quan.

Hai nguyên tắc cuối cùng nhấn mạnh việc không chồng chéo, trùng lặp về phạm vi, đối tượng, nội dung và thời gian kiểm tra; trong trường hợp có sự trùng lặp, việc kiểm tra của cơ quan quản lý chuyên ngành hoặc cơ quan cấp trên sẽ được ưu tiên.

Những nguyên tắc này tạo thành một hành lang pháp lý vững chắc, định hướng cho toàn bộ công tác kiểm tra, góp phần nâng cao ý thức chấp hành pháp luật và trách nhiệm giải trình của các bên liên quan trong hoạt động đấu thầu.

Quy trình kiểm tra chi tiết, chặt chẽ và hiệu quả

Nghị định 214/2025/NĐ-CP quy định chi tiết về các hình thức, phương thức và quy trình triển khai một cuộc kiểm tra hoạt động đấu thầu, đảm bảo tính bài bản, chuyên nghiệp và chặt chẽ. Hoạt động kiểm tra được thực hiện dưới hai hình thức chính: Kiểm tra định kỳ và kiểm tra đột xuất. Kiểm tra định kỳ được tiến hành theo kế hoạch hằng năm do người đứng đầu cơ quan có thẩm quyền phê duyệt. Kế hoạch này phải được gửi cho đơn vị được kiểm tra tối thiểu 15 ngày trước ngày tiến hành. Trong khi đó, kiểm tra đột xuất được quyết định bởi người đứng đầu cơ quan có thẩm quyền theo từng trường hợp cụ thể, thường xuất phát từ yêu cầu của cấp trên hoặc khi có dấu hiệu vi phạm. Về phương thức, một cuộc kiểm tra có thể được tiến hành trực tiếp tại cơ sở của đơn vị được kiểm tra, hoặc thông qua yêu cầu đơn vị đó báo cáo bằng văn bản.

Quy trình kiểm tra trực tiếp được quy định cụ thể qua ba giai đoạn chính. Giai đoạn chuẩn bị bao gồm việc thu thập thông tin, tài liệu liên quan, thành lập đoàn kiểm tra, trình phê duyệt quyết định kiểm tra, xây dựng kế hoạch chi tiết và gửi thông báo đến đơn vị được kiểm tra. Giai đoạn tổ chức kiểm tra bắt đầu bằng việc công bố quyết định kiểm tra tại đơn vị. Đoàn kiểm tra sẽ tiến hành thu thập, nghiên cứu, phân tích hồ sơ, tài liệu, kiểm tra, xác minh thông tin nếu cần thiết. Trong quá trình này, đơn vị được kiểm tra có trách nhiệm phối hợp, cung cấp thông tin, tài liệu một cách trung thực, kịp thời và đầy đủ. Sau khi kết thúc kiểm tra trực tiếp tại cơ sở, đoàn kiểm tra xây dựng dự thảo báo cáo và gửi cho đơn vị được kiểm tra để giải trình.

Giai đoạn cuối cùng là kết luận kiểm tra, trên cơ sở báo cáo kiểm tra và ý kiến giải trình, đoàn kiểm tra hoàn thiện dự thảo kết luận, trình người đứng đầu cơ quan có thẩm quyền phê duyệt. Kết luận kiểm tra phải đưa ra các biện pháp xử lý đối với hành vi vi phạm (nếu có) và được gửi đến các bên liên quan. Đơn vị được kiểm tra có trách nhiệm tổ chức thực hiện kết luận và báo cáo lại tình hình khắc phục.

Về thời gian, một cuộc kiểm tra trực tiếp tại cơ sở thường kéo dài tối đa 15 ngày, và có thể lên đến 20 ngày đối với các trường hợp phức tạp. Kinh phí cho hoạt động kiểm tra được bố trí trong dự toán chi thường xuyên của đơn vị chủ trì kiểm tra hoặc do doanh nghiệp, người có thẩm quyền tự bố trí. Những quy định cụ thể này không chỉ đảm bảo hiệu quả của công tác kiểm tra mà còn bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp của các tổ chức, cá nhân liên quan.