Chính sách thuế quan Mỹ và "đòn bẩy" chiến lược của Bộ Công Thương
Chính sách thương mại của Mỹ, đặc biệt là việc áp dụng thuế đối ứng, luôn là một trong những thách thức lớn nhất đối với nền kinh tế xuất khẩu của Việt Nam. Mức thuế 20% mà Mỹ chính thức áp dụng đang tạo ra sức ép không nhỏ lên khả năng cạnh tranh của nhiều mặt hàng xuất khẩu chủ lực, đòi hỏi một chiến lược ứng phó toàn diện và kịp thời.
Hàng Việt Nam có nhiều lợi thế đặc biệt để cạnh tranh tại các thị trường lớn. Ảnh: Quỳnh Danh.
Trước thực tế này, Bộ Công Thương đã chủ động triển khai một loạt giải pháp mang tính chiến lược, không chỉ nhằm giải quyết khó khăn trước mắt mà còn hướng tới mục tiêu nâng cao vị thế cạnh tranh lâu dài của nền kinh tế Việt Nam trên trường quốc tế.
Theo Bộ Công Thương, mức thuế đối ứng 20% mà Mỹ áp với hàng hóa Việt Nam chính thức có hiệu lực từ ngày 7/8. Trong khối ASEAN, mức thuế đối ứng mà Mỹ dành cho Việt Nam cao hơn 1% so với hầu hết quốc gia như Thái Lan, Indonesia, Campuchia, Malaysia, Philippines.
Liên quan mức thuế đối ứng này, Phó Cục trưởng Cục Thống kê (Bộ Tài Chính) Lê Trung Hiếu cho biết, theo tính toán của nhóm nghiên cứu Ban Tài khoản quốc gia, mức thuế trung bình 20% của Mỹ đối với hàng hóa xuất khẩu Việt Nam sẽ tác động làm giảm 11-12 tỷ USD trị giá hàng xuất khẩu vào Mỹ (tương đương khoảng 9-10% kim ngạch xuất khẩu hàng hóa).
Các doanh nghiệp Việt Nam đang đối mặt với những khó khăn trực tiếp. Mặc dù, mức thuế này được xem là kết quả tích cực của quá trình đàm phán, giảm đáng kể so với mức 46% mà Tổng thống Donald Trump từng công bố hồi tháng 4, nhưng vẫn tạo ra sức ép không nhỏ lên khả năng cạnh tranh của nhiều mặt hàng xuất khẩu chủ lực.
Mức thuế 20% sẽ làm tăng giá thành sản phẩm, giảm lợi nhuận và có thể khiến các doanh nghiệp mất đi lợi thế cạnh tranh so với các đối thủ từ các quốc gia khác. Tình hình này đòi hỏi một phản ứng mang tính hệ thống từ cơ quan quản lý và sự linh hoạt từ phía doanh nghiệp.
Để hỗ trợ doanh nghiệp, Bộ Công Thương đã xây dựng một chiến lược toàn diện, bao gồm nhiều giải pháp trọng tâm. Một trong những chiến lược cốt lõi là việc đa dạng hóa thị trường xuất khẩu. Thay vì phụ thuộc quá nhiều vào thị trường Mỹ, các doanh nghiệp được khuyến khích đẩy mạnh xuất khẩu sang các thị trường tiềm năng khác như Liên minh châu Âu (EU), các nước trong Hiệp định Đối tác Toàn diện và Tiến bộ xuyên Thái Bình Dương (CPTPP) và các quốc gia trong khối ASEAN.
Việc tận dụng hiệu quả các hiệp định thương mại tự do (FTA) đã ký kết, như Hiệp định Thương mại Tự do Việt Nam - EU (EVFTA) và Hiệp định Đối tác kinh tế toàn diện Khu vực (RCEP), không chỉ giúp các doanh nghiệp hưởng ưu đãi thuế quan mà còn mở ra những cơ hội kinh doanh mới, phân tán rủi ro khi có biến động chính sách từ Mỹ.
Hơn nữa, việc tham gia các diễn đàn kinh tế quốc tế cũng tạo điều kiện để Việt Nam nâng cao vị thế và tiếng nói trong các cuộc đàm phán thương mại.
Bộ Công Thương hiểu rằng, để vượt qua các rào cản, doanh nghiệp phải mạnh lên từ bên trong. Các chương trình hỗ trợ được triển khai nhằm thúc đẩy quá trình chuyển đổi số, áp dụng công nghệ tiên tiến để tối ưu hóa quy trình sản xuất, nâng cao chất lượng sản phẩm và xây dựng thương hiệu.
Doanh nghiệp Việt lo đối mặt chi phí tăng cao do thuế đối ứng 20% từ Mỹ. Ảnh: Như Ý
Mức thuế 20% được xem là một phép thử, đồng thời là động lực để doanh nghiệp Việt Nam đầu tư vào nghiên cứu và phát triển (R&D), tăng tỷ lệ nội địa hóa và giảm sự phụ thuộc vào nguyên liệu nhập khẩu. Đây là con đường để các sản phẩm của Việt Nam không chỉ cạnh tranh bằng giá mà còn bằng chất lượng và uy tín trên thị trường toàn cầu.
Một phương án then chốt khác là tiếp tục tăng cường đàm phán và đối thoại với Mỹ. Bộ Công Thương đã chủ động làm việc với các cơ quan chức năng của Mỹ, giải quyết các vướng mắc về chính sách thuế quan, quy tắc xuất xứ và các biện pháp phi thuế quan.
Thông qua các cuộc đàm phán, Bộ Công Thương không chỉ bảo vệ lợi ích chính đáng của các doanh nghiệp Việt Nam mà còn duy trì mối quan hệ thương mại ổn định, minh bạch. Sự chủ động này đã giúp Việt Nam đạt được những kết quả tích cực, như việc giảm mức thuế áp dụng so với đề xuất ban đầu, thể hiện sự linh hoạt và khả năng ứng phó hiệu quả của Chính phủ.
Những giải pháp mà Bộ Công Thương đưa ra không chỉ là phản ứng tức thời trước chính sách thuế quan mới của Mỹ, mà còn là một chiến lược dài hạn nhằm xây dựng một nền kinh tế Việt Nam linh hoạt, chủ động và có khả năng thích ứng cao trước những biến động của thương mại quốc tế. Đây là con đường để các doanh nghiệp Việt Nam vượt qua thách thức, nắm bắt cơ hội, xây dựng nền tảng vững chắc để vươn tầm trên thị trường toàn cầu.
Trước đó, rạng sáng 1/8 theo giờ Việt Nam, Nhà Trắng công bố Sắc lệnh của Tổng thống Donald Trump về việc điều chỉnh mức thuế đối ứng, giảm mức thuế áp dụng cho Việt Nam từ 46% xuống còn 20%. Đây là một động thái đáng chú ý, được xem là tín hiệu tích cực, khẳng định vị thế đàm phán của Việt Nam khi đạt được thỏa thuận giảm thuế đáng kể với Hoa Kỳ, chỉ đứng sau một số ít quốc gia khác.
Theo số liệu của Hải quan Mỹ, năm 2024, trao đổi thương mại 2 chiều Việt Nam - Mỹ đạt 149,7 tỉ USD, trong đó Việt Nam xuất khẩu 136,6 tỉ USD và nhập khẩu 13,1 tỉ USD. Thặng dư thương mại của Việt Nam với Mỹ là 123,5 tỉ USD, xếp thứ 3 trong số các nước có thặng dư thương mại lớn nhất với Mỹ (sau Trung Quốc và Mexico).
Trong 5 tháng đầu năm 2025, trao đổi thương mại 2 chiều Việt Nam - Mỹ đạt 77,4 tỉ USD, tăng 36,5% so với cùng kỳ năm 2024. Trong đó, Việt Nam xuất khẩu 71,7 tỉ USD (tăng 37,3% so với cùng kỳ năm 2024) và nhập khẩu 5,7 tỉ USD (tăng 30,7% so với cùng kỳ năm 2024). Thặng dư thương mại của Việt Nam với Mỹ là 64,8 tỉ USD (tăng 29% so với cùng kỳ năm 2024), xếp thứ 4 trong số các nước có thặng dư thương mại lớn nhất với Mỹ (sau Trung Quốc, Mexico và Iceland).
