Cà Mau: Tăng cường quản lý, kiến tạo phát triển bền vững ngành tôm

Ngành tôm Cà Mau đang tạo dựng nền tảng vững chắc cho phát triển xanh, nâng cao giá trị xuất khẩu và tăng sức cạnh tranh trên thị trường quốc tế. Ảnh: Chu Tuấn

Hiện Cà Mau đang hội tụ đầy đủ điều kiện tự nhiên, hạ tầng và nguồn lao động phục vụ phát triển nông nghiệp sạch, công nghệ cao, sinh thái và bền vững. Toàn tỉnh Cà Mau có diện tích tự nhiên hơn 7.900 km², bờ biển dài gần 310 km, hệ thống sông ngòi, kênh rạch dày đặc, thuận lợi cho phát triển đa dạng thủy sản nước mặn, lợ và ngọt.

Đến cuối năm 2025, tổng diện tích nuôi trồng thủy sản đạt 424.377 ha, trong đó diện tích nuôi tôm 417.992 ha, chiếm trên 55% diện tích nuôi tôm cả nước. Sản lượng thủy sản đạt hơn 1,2 triệu tấn, trong đó sản lượng tôm đạt 565.631 tấn, chiếm gần 45% sản lượng tôm cả nước. Kim ngạch xuất khẩu tôm đạt khoảng 2,27 tỷ USD, chiếm hơn một nửa tổng giá trị xuất khẩu tôm của Việt Nam.

Cấu trúc sản xuất đa dạng gồm tôm sinh thái dưới tán rừng, tôm - lúa, tôm thâm canh và tôm siêu thâm canh công nghệ cao. Hiện mô hình tôm sinh thái đạt 37.000 ha đã được cấp chứng nhận quốc tế ASC, BAP; mô hình tôm - lúa đạt 93.000 ha là hình thức canh tác thân thiện môi trường, bền vững; mô hình nuôi tôm thâm canh đạt hơn 21.900 ha, năng suất từ 7 – 8 tấn/ha/năm; mô hình tôm siêu thâm canh hơn 10.000 ha áp dụng các công nghệ hiện đại như Biofloc, RAS, IoT, AI, đạt năng suất 23-25 tấn/ha/năm…

Bên cạnh những thuận lợi thì ngành tôm Cà Mau hiện đang đối diện với một số những thách thức, khó khăn như: biến đổi khí hậu, tác động ngày càng lớn (hạn hán, xâm nhập mặn,…); hệ thống thủy lợi, đê điều được đầu tư hiệu quả, nhưng chưa đồng bộ; sản xuất còn nhỏ lẻ, chưa hình thành vùng chuyên canh tập trung; công nghệ chế biến sâu chưa phát triển mạnh.

Trước những thách thức đặt ra, tỉnh Cà Mau đã chỉ đạo các sở, ngành, địa phương rà soát quy hoạch, siết chặt kỷ cương quản lý và xây dựng kế hoạch hành động cụ thể nhằm tái cơ cấu ngành tôm theo hướng hiện đại, hiệu quả hơn.

Để ngành tôm Cà Mau phát triển bền vững trong thời gian tới, việc nâng cao vai trò quản lý nhà nước, tăng cường công tác thanh tra, kiểm tra, giám sát hoạt động nuôi trồng thủy sản, đảm bảo tuân thủ pháp luật, kỷ cương hành chính và trách nhiệm của các chủ thể tham gia chuỗi giá trị là rất cần thiết. Việc công khai thông tin vi phạm trên các phương tiện truyền thông sẽ góp phần răn đe, tạo môi trường kinh doanh lành mạnh, minh bạch và cạnh tranh công bằng.

Bên cạnh đó, công tác cấp mã số vùng nuôi, cấp chứng nhận VietGAP, GlobalGAP, ASC cũng cần tiếp tục triển khai rộng rãi, gắn trách nhiệm của chính quyền cơ sở với doanh nghiệp và hộ dân. Đây là cơ sở pháp lý quan trọng để bảo đảm tính minh bạch, truy xuất nguồn gốc sản phẩm, đáp ứng yêu cầu thị trường quốc tế.

Một giải pháp cần thiết khác đó là công tác quy hoạch vùng nuôi tôm. Trong thời gian qua, tỉnh Cà Mau đã quy hoạch, định hướng các vùng nuôi tôm siêu thâm canh, quảng canh, quảng canh cải tiến tại các huyện Năm Căn, Ngọc Hiển, Phú Tân, Trần Văn Thời… Đây là những vùng nuôi có tiềm năng lớn, vừa góp phần bảo vệ hệ sinh thái rừng ngập mặn, vừa tạo ra sản phẩm sạch, đáp ứng tiêu chuẩn quốc tế…

Việc quản lý con giống, môi trường và dịch bệnh; liên kết chuỗi giá trị và kiểm soát thị trường; thúc đẩy chuyển đổi xanh và chuyển đổi số… cũng là những giải pháp cấp bách cần triển khai đồng bộ để đưa ngành tôm Cà Mau phát triển bền vững.

Giám đốc Sở Nông nghiệp và Môi trường tỉnh Cà Mau Tô Hoài Phương cho biết, định hướng phát triển trong thời gian tới là quy hoạch vùng sản xuất tập trung theo lợi thế sinh thái; phát triển cụm nông nghiệp công nghệ cao. Tỉnh Cà Mau sẽ đẩy mạnh ứng dụng khoa học - công nghệ, chuyển đổi số, áp dụng IoT, AI và dữ liệu lớn trong quản lý sản xuất, triển khai truy xuất nguồn gốc điện tử toàn chuỗi và xây dựng trung tâm dữ liệu vùng tôm...

Đồng thời, hạ tầng phục vụ sản xuất sẽ được đầu tư đồng bộ, nhất là hệ thống thủy lợi hai chiều, cảng cá, nhà máy chế biến và trung tâm logistics thủy sản. Song song đó, tỉnh tập trung phát triển thương hiệu “Tôm sinh thái Cà Mau”, mở rộng thị trường xuất khẩu, thúc đẩy hợp tác quốc tế, hoàn thiện cơ chế chính sách, phát triển nguồn nhân lực và khuyến khích đầu tư tín dụng xanh, bảo hiểm nông nghiệp, hợp tác công – tư…

Giám đốc Sở Nông nghiệp và Môi trường tỉnh Cà Mau Tô Hoài Phương cũng cho rằng, để tạo đột phá, ngành tôm phấn đấu mở rộng mô hình nuôi siêu thâm canh công nghệ cao lên 10.000 ha, hình thành trung tâm chế biến thủy sản công nghệ cao công suất trên 200.000 tấn/năm, phát triển thương hiệu “Tôm sinh thái Cà Mau” gắn với khai thác tín chỉ carbon hướng đến mục tiêu phát thải ròng bằng không. Chuỗi giá trị ngành tôm sẽ được tổ chức theo mô hình liên kết 4 nhà, xây dựng ít nhất 10 liên hiệp hợp tác xã thủy sản kiểu mới. Mục tiêu đến năm 2030 là nâng diện tích nuôi tôm toàn vùng lên 427.000 ha, trong đó tôm công nghệ cao đạt 20.000 ha; sản lượng tôm 750.000 tấn, kim ngạch xuất khẩu đạt 2,8 tỷ USD.

Từ lợi thế tự nhiên đến tầm nhìn phát triển dài hạn, Cà Mau đang từng bước hiện thực hóa mục tiêu xây dựng ngành tôm xanh – sạch – công nghệ cao, hài hòa giữa phát triển kinh tế và bảo vệ môi trường. Với sự vào cuộc đồng bộ của cả hệ thống chính trị, cùng tinh thần kỷ cương, đổi mới trong quản lý nhà nước, ngành tôm Cà Mau sẽ không chỉ giữ vững danh xưng “thủ phủ tôm của Việt Nam”, mà còn trở thành hình mẫu phát triển bền vững của khu vực và cả nước.