Về miền biển thưởng thức cá trích đầu mùa nướng than hoa

* Hấp dẫn hương vị cá trích biển đầu mùa nướng than hoa

Đầu mùa cá trích, sau mỗi chuyến ra khơi đánh bắt, mỗi bè mảng của ngư dân các làng biển thuộc các xã Diễn Thịnh, Diễn Trung, Diễn Kim, Hùng Hải… khai thác được khoảng 1 - 3 tạ cá trích. Bè mảng vừa cập bến, ngư dân tất bật gỡ cá trích đang đóng dày mắt lưới để rửa sạch, phân loại và vận chuyển đi bán ở các chợ dân sinh, cơ sở chế biến nước mắm và hàng trăm người dân có nghề nướng cá biển truyền thống bằng than hoa. Cá trích biển đầu mùa có kích thước khá đồng đều, mình dày, màu tươi xanh, lắm thịt, thịt trắng.

Về các xã bãi ngang, ven biển của huyện Diễn Châu vào thời điểm này dễ dàng bắt gặp cảnh các bà, các mẹ, các chị ngồi nướng cá trích biển bằng than hoa bên hiên nhà, giữa sân, trên bờ đê, bên đường làng, trong ngõ liên thôn. Khi nướng chín bằng than hoa, cá trích được xếp nghiêng trên các dụng cụ để nhanh nguội, không bị đè ép lên nhau và dễ dàng lấy cho khách mua. Cá trích nướng có mùi thơm đặc trưng, hấp dẫn.

Xã ven biển Diễn Kim có 5 làng biển với 140 bè mảng. Nghề khai thác hải sản gần bờ của ngư dân nơi đây đã có gần 100 năm. Trên trục đường chính dài hơn 2 km chạy qua xã Diễn Kim, nối với 2 xã Ngọc Bích, Hùng Hải có hơn 10 lò nướng cá trích nằm bên đường. Các lò nướng luôn tất bật đỏ lửa mỗi ngày. Nơi đây luôn đông người dân dừng lại mua hoặc ngồi lại thưởng thức cá trích nướng.

Từ lâu, cá trích biển nướng than hoa đã phổ biển trong văn hóa ẩm thực của người dân miền biển Diễn Châu. Cá trích đầu mùa nướng than hoa có thể ăn cùng với bánh mướt, bún sợi cùng các loại rau gia vị, lá sung, khế chua và chấm nước mắm nhĩ. Tuy nhiên thông dụng nhất và được người dân ưa dùng nhất là ăn cá nướng chấm trực tiếp với nước mắm nhĩ hoặc muối chanh.

Chị Lê Thị Cao (xóm Thái Thịnh, xã Diễn Kim) là người có thâm niên nướng cá trích biển gần 10 năm nay. Mỗi ngày, chị nướng chín từ 40 - 50kg, cao điểm là gần 1 tạ cá trích biển, bán lẻ cho người đi đường và người dân. Nhà ở cách biển chưa đầy 500m và có người quen đi bè mảng nên chị luôn có nguồn cá trích tươi ngon để nướng. Thu nhập từ việc bán cá trích nướng trở thành nguồn kinh tế chính của gia đình chị trong mùa cá trích biển (từ tháng 3 - 6 hằng năm).

Theo anh Nguyễn Văn Phương (xóm Thái Thịnh, xã Diễn Kim), cách thức thưởng thức cá trích biển nướng than hoa không phải cầu kỳ, cũng không mất nhiều thời gian chuẩn bị. Cá trích sau khi nướng được bỏ xương răm, gói cùng các loại lá thơm, gia vị, bánh mướt, bún sợi bằng tay. Thực khách chỉ cần chấm vào nước mắm là có thể thưởng thức.

Chị Nguyễn Thị Hợi (xóm Kim Liên, xã Diễn Kim) cho biết, qua tháng Giêng, sang tháng 2-3 biển vùng lộng đều xuất hiện nhiều loài cá. Tuy nhiên nhiều hơn cả là cá trích. Đây là loại cá ít tanh, thịt trắng, ít mỡ, lành và dễ đánh bắt nhất. Cá trích nướng than hoa có vị ngọt, ngon, bùi, béo, hương thơm rất dễ kích thích các giác quan.

* Giải mã chất lượng cá trích biển Diễn Châu

Ở vùng biển Việt Nam có khảng 10 loài cá trích; phần da và vảy hơi xanh, sinh sống ở tầng nổi, gần bờ, cách đất liền từ 5 - 7 hải lý, thân hình thuôn dài. Con trưởng thành nặng khoảng 100 gram và dài khoảng 14 - 16cm. Tại vùng biển Nghệ An, ngư dân các huyện ven biển như Quỳnh Lưu, Diễn Châu, thị xã Hoàng Mai thường đánh bắt được 2 loài là trích ve và trích bầu. Cá trích ve nhiều vảy trắng xanh, thịt trắng, thơm, béo nhưng nhiều xương. Cá trích bầu mình tròn, ít vảy, nhiều thịt hơn và thịt phớt đỏ.

Theo cụ Nguyễn Hữu Hà (xóm Đông Lộc, xã Ngọc Bích), cá trích gần như theo họ suốt cả một đời. Từ lúc đứa trẻ làng biển biết ăn dặm đến khi chập chững tập đi và lớn khôn, trưởng thành. Phụ nữ miền biển sau sinh nở, đang trong giai đoạn kiêng cữ, món cá trích kho với nghệ, mật mía cũng là món ăn quen thuộc. Cách đây hơn 20 năm khi còn gian khó, cá trích là thực phẩm dễ tìm kiếm, xoay sở, giàu dinh dưỡng, được các bà, mẹ lựa chọn làm thức ăn hằng ngày. “Cá trích biển nướng than hoa dễ khiến người thưởng thức khó quên bởi mùi, vị, hương và chất của nó. Cá trích nướng là món ăn giản dị, thân thuộc của mọi nhà, mọi người, mọi lứa tuổi. Thưởng thức cá trích nướng tuyệt vời nhất là khi cá vừa nướng chín, thịt còn nóng ấm, dậy mùi thơm và lan tỏa giữa tiết trời se lạnh”, cụ Nguyễn Hữu Hà chia sẻ.

Theo các ngư dân, chất lượng cá trích vùng biển Diễn Châu ngon nổi tiếng, được người dân ưa dùng bởi nhiều nguyên nhân. Huyện Diễn Châu có đường bờ biển dài hơn 25km, bãi biển thoải, nông, rộng và ít sóng lớn. Cửa biển Lạch Vạn là 1 trong 6 cửa biển lớn nhất tỉnh Nghệ An. Các yếu tố này đã tạo nên môi trường sống lý tưởng và giàu thức ăn cho cá trích sinh sôi, phát triển nhanh. Đặc biệt hơn, từ tháng 3 - 5, mùa ruốc biển áp bờ đã tạo nên nguồn thức ăn chính, dồi dào cho cá trích. Do vậy, cá trích ở vùng biển Diễn Châu có nhiều thịt, rất tươi, ngon. Cá trích là loài có số lượng tập trung thành đàn lớn nhất trong số các loài cá, có thể lên đến hàng chục triệu con. Nếu gặp đàn, ngư dân có thể đánh bắt được cả tấn cá trích sau mỗi chuyến đi biển.

Ngư dân các làng biển Diễn Châu luôn coi cá trích là loài “cứu cánh”, giúp hàng ngàn gia đình ở làng biển no đủ. Thực tế, sau Tết thường là mùa gió chướng, biển động, sóng lớn, trời trở lạnh, giá rét cực đoan. Nghề đánh bắt hải sản vào giai đoạn này gặp khó. Trong khi những loài cá biển khác còn mải miết ngoài khơi xa, cá trích sớm xuất hiện, di chuyển vào vùng biển nông, gần bờ để thỏa cơn “khát” cá cho ngư dân các làng biển. Cá trích cung cấp sản lượng lớn thực phẩm hằng ngày và tạo nguồn nguyên liệu chế biến nước mắm cho người dân đến tháng 6.

Huyện Diễn Châu có khoảng hơn 400 bè mảng, chuyên khai thác hải sản (tôm, tép, cá lẹp, cá trích, cá bầu, ghẹ, bề bề) ở vùng biển cách bờ khoảng 3 - 7 hải lý. Trong năm có hai mùa cá trích: Mùa chính từ tháng 3 - 6, mùa chiêm từ tháng 9 - 10. Do đánh bắt gần bờ trong thời gian ngắn nên cá trích tươi ngon, giá bán dao động từ 30.000 - 40.000 đồng/kg cá trích tại bãi biển, chủ bè mảng thu về từ hơn 1 triệu - 3 triệu đồng/chuyến.

Về miền biển Diễn Châu, mọi người được thưởng thức, cảm nhận hương vị của cá trích nướng than hoa, sự hậu đãi của thiên nhiên; đồng thời hiểu hơn về tâm hồn, tính cách của người dân, nét đẹp trong văn hóa ẩm thực, độc đáo của người dân miền biển.../.

Xuân Tiến - Hải An