Trung Quốc bước vào thời kỳ dân số già, kinh tế sẽ đổi chiều ra sao?
Trung Quốc bước vào giai đoạn già hóa nhanh với 310 triệu người trên 60 tuổi, đẩy kinh tế vào quỹ đạo tăng trưởng mới đầy thách thức.
Sáng sớm, tại các quảng trường công cộng ở khắp các thành phố Trung Quốc, hàng đoàn người lớn tuổi cùng nhau tập thái cực quyền với những động tác chậm rãi, nhịp nhàng. Hầu hết họ đã ngoài 60 hoặc 70 tuổi, một hình ảnh quen thuộc từ lâu đã trở thành nhịp sống thường nhật của đất nước tỷ dân.
Hình minh họa bản đồ Trung Quốc với dân số thể hiện sự già hoá. Ảnh: The Star
Những năm gần đây, hình ảnh ấy lại mang một ý nghĩa mới khi Trung Quốc đang trải qua sự chuyển dịch dân số sâu sắc: quốc gia đông dân nhất thế giới đang già đi với tốc độ nhanh chưa từng có.
Tính đến năm ngoái, đã có 20 trong số hơn 30 đơn vị hành chính cấp tỉnh của Trung Quốc bước vào giai đoạn “xã hội già hóa ở mức trung bình”, tức ít nhất 14% dân số từ 65 tuổi trở lên hoặc 20% dân số trên 60 tuổi.
Chỉ mới năm 2018, con số này mới dừng ở sáu địa phương gồm Liêu Ninh, Thượng Hải, Sơn Đông, Tứ Xuyên, Giang Tô và Trùng Khánh, theo số liệu của Tổng cục Thống kê Quốc gia Trung Quốc.
Tỷ lệ sinh giảm liên tục khiến lực lượng lao động trong độ tuổi thu hẹp, trong khi số người từ 65 tuổi trở lên đã tăng từ 13,5% năm 2020 lên 15,6% năm 2024.
Chính phủ Trung Quốc đang đẩy mạnh các biện pháp ứng phó như nâng tuổi nghỉ hưu, mở rộng hệ thống chăm sóc người cao tuổi và triển khai chương trình trợ cấp nuôi con.
Từ năm 2025, tuổi nghỉ hưu sẽ tăng thêm tối đa năm năm, với nam giới nghỉ ở tuổi 63, nữ văn phòng nghỉ ở tuổi 58 và nữ lao động chân tay nghỉ ở tuổi 55.
Bên cạnh đó, mô hình chăm sóc cộng đồng đang được khuyến khích phát triển, kết hợp giữa chăm sóc tại nhà và viện dưỡng lão, ứng dụng trí tuệ nhân tạo để hỗ trợ sinh hoạt hàng ngày. Các dịch vụ như giao bữa ăn, khám chữa bệnh tại nhà, hỗ trợ di chuyển và ứng phó khẩn cấp cũng được mở rộng.
Dù đối mặt với nhiều khó khăn, dân số già hóa cũng mở ra cơ hội kinh doanh lớn. Theo Hiệp hội Phúc lợi Xã hội và Dịch vụ Người cao tuổi Trung Quốc, quy mô thị trường hàng hóa và dịch vụ dành cho người cao tuổi hiện đạt khoảng 983 tỷ USD, chiếm 6% GDP.
Dự báo đến năm 2035, con số này có thể tăng lên 30.000 tỷ nhân dân tệ, tương đương 10% GDP.
Các chuyên gia nhận định, thế hệ người cao tuổi mới có nhu cầu tiêu dùng đa dạng hơn, từ thiết bị y tế thông minh, dịch vụ chống lão hóa đến du lịch nghỉ dưỡng và cải tạo môi trường sống thân thiện.
Tuy nhiên, quá trình già hóa diễn ra không đồng đều giữa các vùng miền, với miền Bắc già nhanh hơn miền Nam. Tỉnh Liêu Ninh hiện có gần một phần ba dân số trên 60 tuổi, trong khi Quảng Đông vẫn duy trì tỷ lệ sinh cao nhất cả nước.
Trước nguy cơ quỹ lương hưu công thâm hụt vào giữa thập niên 2030, các chuyên gia cho rằng Trung Quốc cần đẩy mạnh tự động hóa, nâng cao năng suất lao động và cải cách hệ thống an sinh để đảm bảo công bằng liên thế hệ và duy trì động lực tăng trưởng kinh tế.
