Thứ trưởng Bộ Y tế Trần Văn Thuấn: “Không ai được phép làm tổn thương người đang cứu người”

Bạo lực trong bệnh viện: Vì sao vẫn xảy ra?

Phóng viên (PV): Hầu như năm nào cũng xảy ra các vụ bạo hành đối với nhân viên y tế, có vụ cực kỳ nghiêm trọng như tại Nghệ An mới đây, suýt cướp đi mạng sống của một nhân viên y tế, nguyên nhân của những vấn nạn này là từ đâu, thưa Thứ trưởng?

GS, TS Trần Văn Thuấn: Vấn đề này thực ra đã được xã hội lên án nhiều năm qua, nhưng việc tái diễn các vụ việc với mức độ ngày càng nghiêm trọng cho thấy chúng ta vẫn chưa thực sự “chạm được vào gốc rễ” của vấn đề.

Bạo lực trong bệnh viện không phải là hiện tượng cá biệt. Theo Tổ chức Y tế thế giới (WHO), khoảng 62% nhân viên y tế toàn cầu từng bị bạo lực bằng lời nói và từ 8 đến 38% đã từng bị hành hung thể chất ít nhất một lần trong đời làm nghề. Điều đó cho thấy đây là một vấn đề toàn cầu, nhưng ở Việt Nam, vấn đề ấy trở nên nghiêm trọng hơn khi chế tài pháp lý vẫn còn thiếu tính răn đe. Điều này vô hình trung tạo ra tâm lý coi thường luật pháp, khuyến khích sự hung hãn.

Bên cạnh đó, một số bệnh viện vẫn còn thiếu hệ thống phản ứng nhanh, thiếu đội bảo vệ chuyên nghiệp, thiếu camera giám sát hoặc chưa huấn luyện quy trình xử lý khẩn cấp. Trong khi đó, môi trường bệnh viện luôn tiềm ẩn áp lực, người bệnh mong manh, người nhà hoang mang, cán bộ y tế căng thẳng khi làm việc liên tục trong nhiều giờ. Tất cả tạo nên một “môi trường dễ kích động”, nếu không có giải pháp tổng thể và đồng bộ. Quan trọng nhất, dù nguyên nhân là gì đi nữa, bạo lực với nhân viên y tế đang làm nhiệm vụ là điều tuyệt đối không thể biện minh. Hành vi này không chỉ đe dọa an toàn cá nhân mà còn đe dọa niềm tin vào hệ thống chăm sóc sức khỏe.

Lấp khoảng trống pháp lý

PV: Theo Thứ trưởng, những hành vi bạo hành nhân viên y tế cần được xử lý như thế nào? Liệu luật pháp cho phép coi mọi hành động chuyên môn của bác sĩ liên quan đến cứu người là đang thực thi công vụ, cần được bảo vệ không?

GS, TS Trần Văn Thuấn: Câu hỏi này chạm đúng vào điểm mấu chốt mà ngành y tế đã trăn trở từ lâu và cá nhân tôi, với tư cách là người từng trực tiếp cấp cứu người bệnh, từng trải qua những ca “cân não” giữa sống và chết, lại càng thấy vấn đề này cấp thiết hơn bao giờ hết.

Hiện nhiều ngành nghề đã được luật pháp bảo vệ bằng cơ chế “thi hành công vụ”, nhưng đến nay, người thầy thuốc, người đang cứu người trong thời điểm sinh tử, lại chưa được công nhận đầy đủ về mặt pháp lý như vậy. Đây là một khoảng trống cần được lấp đầy một cách nghiêm túc và có hệ thống.

Tôi cho rằng, đã đến lúc chúng ta cần làm rõ hai khái niệm trong pháp luật: “Nhân thân công vụ” và “hành vi công vụ”. Có thể nhân viên y tế không mang thân phận của một cán bộ công quyền, nhưng khi họ đang cấp cứu người bệnh, đang thực hiện các hành vi chuyên môn theo quy định pháp luật, thì họ đang thi hành một nghĩa vụ công, nghĩa vụ bảo vệ sự sống cho cộng đồng. Vì vậy, mọi hành vi cản trở, xúc phạm, hành hung người thầy thuốc trong lúc họ thực hiện nhiệm vụ cứu người cần được luật pháp coi là hành vi chống người thi hành công vụ và phải được xử lý bằng những chế tài đủ sức răn đe.

Đồng thời, chúng tôi cũng kiến nghị xem xét cơ chế công nhận danh hiệu liệt sĩ, thương binh đối với những nhân viên y tế hy sinh hoặc bị thương tật nặng trong quá trình thực hiện nhiệm vụ chuyên môn, nhất là trong các tình huống đặc biệt như phòng, chống dịch, thiên tai hoặc bị bạo lực khi đang cấp cứu, chăm sóc người bệnh. Đây không chỉ là sự ghi nhận xứng đáng mà còn là lời khẳng định mạnh mẽ rằng xã hội sẽ không bao giờ để người thầy thuốc phải đơn độc trên tuyến đầu.

Tôi tin rằng khi cơ chế bảo vệ pháp lý cho người thầy thuốc được nâng lên một tầm mới, thì không chỉ ngành y được tiếp thêm niềm tin, mà chính người bệnh cũng sẽ cảm thấy an toàn và được tôn trọng hơn trong hành trình chữa bệnh của mình.

Thứ trưởng Bộ Y tế Trần Văn Thuấn trao Bằng khen của Bộ trưởng Bộ Y tế tặng điều dưỡng Nguyễn Thùy Trang, công tác tại Bệnh viện Sản nhi Nghệ An.

PV: Sau mỗi vụ việc, tinh thần và tâm lý của hàng triệu y bác sĩ trên cả nước lại bị ảnh hưởng nặng nề. Bộ Y tế sẽ có những động thái cụ thể nào để củng cố tinh thần, giúp nhân viên y tế yên tâm cống hiến mà không phải làm việc trong nỗi sợ hãi thường trực?

GS, TS Trần Văn Thuấn: Ngay sau sự cố đau lòng ở Nghệ An, Bộ đã cử đoàn công tác xuống thăm hỏi, động viên và chỉ đạo hỗ trợ điều trị, phục hồi tâm lý cho điều dưỡng Trang cũng như các cá nhân liên quan, nhưng đó mới chỉ là phản ứng tình huống.

Về lâu dài, chúng tôi xác định đây là một vấn đề chiến lược. Vì thế, Bộ Y tế đã và đang triển khai ba nhóm giải pháp lớn:

Thứ nhất, về an ninh bệnh viện: Chúng tôi phối hợp với Bộ Công an và chính quyền địa phương xây dựng quy chế phối hợp bảo vệ an ninh trật tự trong cơ sở khám chữa bệnh, tổ chức huấn luyện định kỳ, trang bị đầy đủ hệ thống camera, kiểm soát ra vào, nút báo động khẩn và đặc biệt là triển khai hệ thống phản ứng nhanh, một mô hình đã chứng minh hiệu quả tại nhiều quốc gia.

Thứ hai, về pháp lý: Chúng tôi đang làm việc với các cơ quan tư pháp để kiến nghị sửa đổi pháp luật theo hướng coi hành vi tấn công nhân viên y tế đang làm nhiệm vụ là hành vi chống người thi hành công vụ, qua đó khởi tố hình sự với các khung hình phạt đủ sức răn đe.

Thứ ba, về tâm lý và truyền thông: Bộ sẽ triển khai các hệ thống, chương trình hỗ trợ tinh thần sau sang chấn cho nhân viên y tế, nhất là tại các khoa có nguy cơ cao như cấp cứu, hồi sức, sản, nhi. Đồng thời, chúng tôi cũng tăng cường truyền thông tích cực để xã hội hiểu hơn về đặc thù ngành y, nơi kết quả đôi khi không như mong đợi, nhưng đằng sau đó là những nỗ lực thầm lặng, tận tâm và đôi khi là cả sự hy sinh.

PV: Xin trân trọng cảm ơn Thứ trưởng!