Lịch sử thiết quân luật và chế độ quân sự ở Hàn Quốc
Người dân Hàn Quốc và cộng đồng quốc tế đều ngỡ ngàng khi Tổng thống Hàn Quốc Yoon Suk Yeol ban bố thiết quân luật ở nước này vào nửa đêm 3/12. Tuy nhiên, đất nước này đã có lịch sử dài về thiết quân luật và chế độ quân sự.
Thiết quân luật, hay biện quản lý nhà nước đặc biệt có thời hạn do quân đội thực hiện, trong lần này đã kéo dài không lâu. Sau khi Quốc hội Hàn Quốc bỏ phiếu yêu cầu dỡ bỏ thiết quân luật, ông Yoon tuyên bố sẽ tuân thủ quyết định này chỉ vài giờ sau khi công bố thông báo ban đầu.
Dưới đây là một số thông tin tóm tắt về lịch sử thiết quân luật và các chế độ quân sự tại Hàn Quốc:
Người dân tụ tập bên ngoài Quốc hội ở Seoul vào ngày 4/12 sau khi Tổng thống Hàn Quốc Yoon Suk Yeol ban bố thiết quân luật. Ảnh: Yonhap
Thiết quân luật được áp dụng lần cuối khi nào?
Lần gần nhất trước đây thiết quân luật được ban hành tại Hàn Quốc là vào ngày 27/10/1979 bởi Thủ tướng Choi Kyu Hah sau vụ ám sát Tổng thống Park Chung Hee, người trước đó vốn đã nắm quyền thông qua một cuộc đảo chính quân sự năm 1961.
Dưới áp lực của nhóm lãnh đạo quân sự do Tướng Chun Doo Hwan đứng đầu, ông Choi, lúc này là Tổng thống, tiếp tục duy trì thiết quân luật vào năm 1980 và cấm các đảng phái chính trị, dẫn đến phản ứng mạnh mẽ từ các lực lượng ủng hộ dân chủ. Hàng trăm người đã thiệt mạng trong cuộc đàn áp đẫm máu.
Năm 1981, thiết quân luật được dỡ bỏ sau một cuộc trưng cầu dân ý. Các đảng phái chính trị được phép hoạt động trở lại, và vào năm 1987, các quyền công dân khác cũng được phục hồi, mở ra thời kỳ dân chủ kéo dài cho đến khi Tổng thống Yoon ban bố thiết quân luật trong bài phát biểu khẩn cấp trên toàn quốc được truyền hình trực tiếp.
Thiết quân luật được áp dụng lần đầu khi nào?
Lần đầu tiên thiết quân luật được áp dụng tại Hàn Quốc vào năm 1948, chỉ vài tháng sau khi nước này chính thức thành lập, bởi Tổng thống đầu tiên Syngman Rhee. Ông đã hợp tác với lực lượng Mỹ để đàn áp cuộc nổi dậy quân sự do những người theo chủ nghĩa cộng sản lãnh đạo. Sau đó, ông lại áp dụng thiết quân luật vào năm 1952 trong thời gian Chiến tranh Triều Tiên.
Sau đó, thiết quân luật còn đã được nhiều chính quyền áp dụng trong các năm tiếp theo khi Hàn Quốc trải qua nhiều cuộc đảo chính quân sự.
Thiết quân luật ở Hàn Quốc là gì?
Theo hiến pháp, Tổng thống Hàn Quốc có thẩm quyền ban hành thiết quân luật trong trường hợp chiến tranh, xung đột vũ trang, hoặc các tình huống khẩn cấp quốc gia khác.
Hàn Quốc có hai loại thiết quân luật: thiết quân luật khẩn cấp và thiết quân luật quân sự. Trong trường hợp của Tổng thống Yoon, thiết quân luật khẩn cấp đã được áp dụng, trao cho Chính phủ Hàn Quốc những quyền lực rộng lớn, bao gồm hạn chế quyền tự do báo chí, hạn chế tụ tập và phủ quyết quyền hạn của các tòa án dân sự, cùng nhiều quyền khác.
Tổng thống phải thông báo cho Quốc hội sau khi ban hành thiết quân luật, và nếu Hội đồng yêu cầu chấm dứt thiết quân luật với đa số phiếu, Tổng thống phải tuân theo yêu cầu đó.
Ngọc Ánh (theo CNA, Bloomberg)
