Hoàn thiện kết cấu hạ tầng – Động lực then chốt để phát triển bền vững

Khởi công xây dựng Cảng hàng không Đồng Hới ngày 19/04(phối cảnh ACV)

Kết cấu hạ tầng - vai trò sống còn trong phát triển kinh tế - xã hội quốc gia

Kết cấu hạ tầng giữ vai trò sống còn trong chiến lược phát triển kinh tế - xã hội của mỗi quốc gia. Đó là nền tảng vật chất trực tiếp phục vụ sản xuất, kinh doanh, nâng cao đời sống nhân dân và tăng cường năng lực cạnh tranh quốc gia. Không có một hệ thống hạ tầng hiện đại, đồng bộ thì không thể có một nền kinh tế vững mạnh, hội nhập sâu rộng và phát triển bền vững.

Trong bối cảnh Việt Nam đặt mục tiêu tăng trưởng GDP năm 2025 đạt từ 8% trở lên, yêu cầu hoàn thiện hệ thống kết cấu hạ tầng không chỉ là cấp thiết, mà còn mang tính quyết định. Đây là điều kiện để mở rộng không gian phát triển, thu hút đầu tư, thúc đẩy đổi mới sáng tạo và chuyển đổi xanh, chuyển đổi số.

Thực tế cho thấy những năm gần đây, kết cấu hạ tầng quốc gia đã có những bước phát triển rõ rệt. Nhiều tuyến cao tốc mới được đưa vào khai thác, các cầu lớn, cảng biển, sân bay, đặc biệt là hạ tầng hàng không như Nhà ga T3, Cảng hàng không Quốc tế Tân Sơn Nhất, Cảng hàng không quốc tế Long Thành... đang được triển khai mạnh mẽ. Hệ thống điện, viễn thông, công nghệ thông tin tiếp tục được đầu tư đồng bộ, góp phần tạo điều kiện thuận lợi cho hoạt động sản xuất - kinh doanh, nâng cao chất lượng sống của người dân. Các khu công nghiệp, khu đô thị mới, hạ tầng nông thôn và các lĩnh vực giáo dục, y tế, văn hóa - xã hội cũng có nhiều chuyển biến tích cực, đóng vai trò quan trọng trong ổn định và phát triển đời sống dân sinh.

Điển hình, vào sáng ngày 19/4/2025, tại điểm cầu trung tâm Nhà ga T3 - Cảng hàng không Quốc tế Tân Sơn Nhất, Thủ tướng Chính phủ Phạm Minh Chính đã chủ trì lễ khởi công, khánh thành đồng loạt 80 công trình, dự án trọng điểm quốc gia và các công trình lớn trong cả nước, chào mừng 50 năm Ngày Giải phóng miền Nam, thống nhất đất nước.

Theo Bộ Xây dựng, tổng vốn đầu tư của các dự án lên tới hơn 445.000 tỷ đồng, trong đó có 185.000 tỷ đồng từ ngân sách Nhà nước và 260.000 tỷ đồng từ các nguồn vốn ngoài ngân sách. Các dự án bao gồm 40 công trình giao thông, 12 dự án công nghiệp và dân dụng, 12 dự án giáo dục, 9 dự án văn hóa - xã hội, 5 dự án y tế cộng đồng và 2 công trình thủy lợi. Đây là minh chứng rõ ràng cho hành động quyết liệt của Chính phủ trong việc sử dụng hạ tầng như một động lực để tăng tốc phát triển đất nước.

Tháo gỡ các điểm nghẽn để phát triển kết cấu hạ tầng quốc gia

Tuy nhiên, nhìn nhận một cách khách quan, kết cấu hạ tầng của Việt Nam vẫn chưa thực sự đáp ứng yêu cầu phát triển trong tình hình mới. Nhiều địa phương còn thiếu kết nối đồng bộ, hệ thống giao thông liên vùng chưa phát huy hiệu quả, tình trạng ùn tắc, quá tải tại các đô thị lớn ngày càng nghiêm trọng, trong khi các khu vực miền núi, vùng sâu, vùng xa vẫn gặp nhiều khó khăn về giao thông, điện, nước, thông tin liên lạc.

Chất lượng một số công trình chưa cao, tiến độ thi công kéo dài, tình trạng đội vốn vẫn còn diễn ra. Nhiều dự án đầu tư công chậm giải ngân, trong khi cơ chế thu hút đầu tư tư nhân vào hạ tầng theo hình thức hợp tác công - tư còn nhiều bất cập, thiếu ổn định về chính sách và chưa tạo được niềm tin vững chắc cho nhà đầu tư.

Việc hoàn thiện kết cấu hạ tầng không chỉ là yêu cầu cấp thiết trước mắt, mà còn là điều kiện tiên quyết để bảo đảm sự phát triển bền vững về lâu dài. Trong bối cảnh toàn cầu đang chuyển dịch mạnh mẽ về mô hình phát triển xanh, kinh tế số, kinh tế tuần hoàn, một hệ thống hạ tầng hiện đại và thông minh sẽ là yếu tố cốt lõi giúp Việt Nam chủ động tham gia sâu rộng vào chuỗi giá trị toàn cầu.

Khi giao thông được kết nối thuận tiện, năng lượng được cung ứng ổn định, hạ tầng số được phủ rộng khắp, không chỉ các trung tâm kinh tế lớn mà cả những địa phương còn khó khăn cũng sẽ có cơ hội vươn lên, thu hút đầu tư, phát triển công nghiệp, dịch vụ và nâng cao chất lượng cuộc sống của người dân.

Từ góc độ quản lý Nhà nước, việc đầu tư vào hạ tầng còn là giải pháp hữu hiệu để thúc đẩy tăng trưởng kinh tế trong ngắn hạn thông qua kích thích tổng cầu và tạo việc làm, đồng thời là động lực dài hạn thông qua cải thiện hiệu quả sản xuất, nâng cao năng suất và mở rộng thị trường tiêu thụ.

Đặc biệt, trong bối cảnh Việt Nam đặt mục tiêu đến năm 2045 trở thành quốc gia phát triển, thu nhập cao, nếu không có bước đột phá về kết cấu hạ tầng, thì rất khó đạt được sự chuyển biến thực chất về mô hình tăng trưởng và cơ cấu kinh tế.

Tuy nhiên, để kết cấu hạ tầng thực sự trở thành “đòn bẩy” cho phát triển, cần phải khắc phục những tồn tại cố hữu trong công tác đầu tư và quản lý hiện nay. Trước hết là nâng cao chất lượng quy hoạch theo hướng đồng bộ, liên kết vùng, tích hợp đa ngành và có tầm nhìn dài hạn. Quy hoạch phải đi trước một bước, phù hợp với điều kiện thực tế và dự báo xu hướng phát triển trong tương lai. Việc lập, thẩm định và phê duyệt quy hoạch cần tránh tình trạng manh mún, chồng chéo và thiếu cơ sở khoa học, gây lãng phí nguồn lực xã hội.

Bên cạnh đó, cần tiếp tục hoàn thiện thể chế, chính sách pháp luật liên quan đến đầu tư hạ tầng, nhất là cơ chế hợp tác công - tư. Các chính sách phải bảo đảm tính ổn định, minh bạch, công bằng và đủ hấp dẫn để thu hút khu vực tư nhân, trong và ngoài nước, cùng tham gia đầu tư phát triển hạ tầng. Việc lựa chọn nhà đầu tư, đấu thầu dự án cần tuân thủ nghiêm các nguyên tắc công khai, minh bạch, phòng chống tham nhũng, tiêu cực.

Trong quá trình triển khai các công trình hạ tầng, việc đảm bảo chất lượng, tiến độ và hiệu quả sử dụng sau đầu tư là yếu tố sống còn. Đã đến lúc cần có chế tài đủ mạnh để xử lý nghiêm các sai phạm trong thi công, giám sát, nghiệm thu dự án. Đồng thời, cần chú trọng đào tạo, nâng cao năng lực đội ngũ cán bộ làm công tác quản lý đầu tư công, cũng như ứng dụng khoa học – công nghệ trong thiết kế, xây dựng và vận hành công trình hạ tầng.

Một yếu tố không thể thiếu là phát triển hạ tầng theo hướng xanh, bền vững, thích ứng với biến đổi khí hậu và tiết kiệm năng lượng. Các đô thị hiện đại phải được quy hoạch gắn với phát triển hệ thống giao thông công cộng, xử lý chất thải, sử dụng vật liệu thân thiện môi trường và tích hợp hạ tầng số. Đây là xu thế tất yếu mà Việt Nam cần chủ động nắm bắt nếu không muốn bị tụt hậu trong quá trình phát triển.

Hoàn thiện kết cấu hạ tầng là nhiệm vụ lâu dài, đòi hỏi sự quyết tâm cao của cả hệ thống chính trị, sự vào cuộc đồng bộ của các cấp, ngành và sự đồng thuận của toàn xã hội. Trong điều kiện nguồn lực còn hạn chế, cần lựa chọn đúng trọng tâm, trọng điểm, bảo đảm đầu tư hiệu quả, tránh dàn trải, lãng phí.

Cần phát huy tinh thần đổi mới, sáng tạo, huy động sức mạnh tổng hợp để biến những khó khăn, thách thức thành động lực vươn lên. Chỉ khi đó, kết cấu hạ tầng mới thực sự trở thành động lực then chốt thúc đẩy phát triển kinh tế - xã hội, góp phần hiện thực hóa khát vọng phát triển đất nước phồn vinh, hạnh phúc trong tương lai không xa.