Pin xe điện có thực sự bền hơn động cơ xăng?
Xe điện với cấu trúc đơn giản, pin bền và ít bảo dưỡng, đang thu hẹp khoảng cách độ bền so với xe xăng truyền thống.
Khi xu hướng chuyển sang xe điện ngày càng rõ rệt, câu hỏi lớn nhất đặt ra là liệu những mẫu xe này có thực sự bền bỉ hơn xe chạy xăng truyền thống hay không.
Hình ảnh một chiếc xe chạy bằng pin trong triển lãm. Ảnh: Darren Halsteadon Unsplash
Đây là vấn đề quan trọng bởi giá trị một chiếc ô tô không hề nhỏ, và người mua luôn kỳ vọng phương tiện của mình có tuổi thọ cao nhất có thể.
Xe động cơ đốt trong đã tồn tại hàng trăm năm, độ bền của chúng được chứng minh qua thời gian. Tuy nhiên, sự xuất hiện của công nghệ xe điện đang thay đổi cách nhìn nhận, buộc chúng ta phải dựa vào dữ liệu thực tế để đánh giá chính xác tuổi thọ của thế hệ xe mới.
Các nghiên cứu gần đây cho thấy, xe điện đang nhanh chóng thu hẹp khoảng cách về độ bền so với xe chạy xăng. Nhờ cấu trúc cơ học đơn giản hơn và sự tiến bộ vượt bậc của công nghệ pin, nhận thức về độ tin cậy của xe điện đang thay đổi theo hướng tích cực.
Sự khác biệt cơ bản nằm ở thiết kế động cơ và hệ thống truyền động, từ đó ảnh hưởng trực tiếp đến mức độ hao mòn và chi phí bảo dưỡng lâu dài.
Về nguyên lý, xe điện sở hữu lợi thế rõ rệt nhờ ít bộ phận chuyển động hơn rất nhiều. Thay vì hàng nghìn chi tiết cơ khí phức tạp như piston, xu-páp, bugi, dây đai, hệ thống van biến thiên hay đường ống xả như động cơ đốt trong, xe điện chỉ cần một hoặc vài mô-tơ điện cùng bộ pin.
Điều này đồng nghĩa với việc không cần thay dầu động cơ, không bugi, không dây curoa, không hệ thống xả dễ bị rỉ sét theo thời gian. Tổng thể, xe điện chịu ít áp lực cơ học hơn, dẫn đến khả năng vận hành ổn định lâu dài cao hơn.
Ngược lại, động cơ đốt trong hoạt động dựa trên hàng loạt vụ nổ nhỏ liên tục, đòi hỏi các bộ phận phải chịu nhiệt độ cao, ma sát lớn và áp lực mạnh.
Dù một chiếc xe xăng được bảo dưỡng tốt có thể đạt quãng đường rất dài, nhưng việc duy trì đòi hỏi chi phí và công sức lớn hơn đáng kể. Trong khi đó, xe điện với cấu trúc đơn giản hơn mang lại tiềm năng vượt trội về tuổi thọ khi ít hỏng vặt hơn.
Các báo cáo khoa học và dữ liệu thực tế đang củng cố quan điểm này. Một nghiên cứu đăng trên tạp chí Nature Energy, phân tích hơn 29 triệu xe tại Anh từ năm 2005 đến 2022, cho thấy xe điện đang có tuổi thọ trung bình cao hơn xe động cơ đốt trong.
Báo cáo của Geotab dựa trên hơn 5.000 xe điện cũng ghi nhận tỷ lệ suy giảm dung lượng pin trung bình chỉ còn 1,8% mỗi năm trong giai đoạn 2019-2024, cải thiện rõ rệt so với mức 2,3% trước đó.
Nhiều hãng xe cam kết pin giữ được ít nhất 70-80% dung lượng sau 8-10 năm hoặc 160.000-240.000 km, con số đủ để cạnh tranh trực tiếp với tuổi thọ trung bình 300.000-400.000 km của xe xăng thông thường.
Thực tế vận hành cũng xuất hiện những trường hợp ấn tượng. Một số chiếc Tesla Model S tại châu Âu đã vượt mốc 1,5 triệu km, dù phải thay pin vài lần trong quá trình sử dụng.
Ngược lại, kỷ lục xe xăng vẫn thuộc về những mẫu xe bền bỉ truyền thống như Toyota Tacoma đạt gần 3 triệu km. Tuy nhiên, khoảng cách đang thu hẹp nhanh chóng nhờ công nghệ pin ngày càng hoàn thiện.
Sự suy giảm dung lượng pin không còn là nỗi lo lớn như trước đây. Với quãng đường di chuyển một lần sạc của các mẫu xe hiện đại thường trên 400-500 km, ngay cả khi pin mất 1,8% mỗi năm, sau 20 năm người dùng vẫn còn hơn 200 km mỗi lần sạc, hoàn toàn đáp ứng nhu cầu hàng ngày của đa số người Việt.
Các nghiên cứu độc lập từ P3, Aviloo hay chính Tesla đều cho thấy hầu hết pin xe điện sau 5-7 năm vẫn giữ được 85-90% dung lượng ban đầu.
Chế độ bảo hành cũng phản ánh rõ sự tự tin của các nhà sản xuất. Pin xe điện thường được bảo hành 8-10 năm hoặc 160.000-240.000 km với cam kết giữ tối thiểu 70% dung lượng, trong khi động cơ xăng hiếm khi có bảo hành vượt quá 5-6 năm và không có điều khoản về hiệu suất còn lại. Điều này giúp người dùng xe điện yên tâm hơn về giá trị lâu dài của tài sản.
Về chi phí thay thế, thay pin xe điện hiện vẫn đắt hơn thay động cơ xăng, thường dao động từ vài trăm triệu đến hơn nửa tỷ đồng tùy mẫu.
Tuy nhiên, giá pin đang giảm mạnh qua các năm và việc thay thế thực tế xảy ra rất hiếm nhờ tuổi thọ pin cao và chế độ bảo hành dài. Ngược lại, chi phí sửa chữa lớn động cơ hoặc hộp số xe xăng dù thấp hơn một lần thay thế nhưng lại xảy ra thường xuyên hơn trong suốt vòng đời xe.
Để kéo dài tuổi thọ pin, người dùng có thể áp dụng một số thói quen đơn giản như tránh sạc nhanh DC liên tục, giữ mức pin trong khoảng 20-80% với pin NMC/NCM hoặc sạc đầy thường xuyên với pin LFP, đỗ xe nơi thoáng mát và tận dụng hệ thống quản lý nhiệt chủ động mà hầu hết xe điện hiện đại đều trang bị.
Xét tổng thể chi phí sở hữu dài hạn, xe điện đang thể hiện lợi thế rõ rệt. Việc không phải thay dầu, bảo dưỡng hộp số, bugi, hệ thống xả cùng với phanh tái sinh giúp giảm đáng kể tần suất ra xưởng, người dùng có thể tiết kiệm hàng chục triệu đồng qua mỗi chu kỳ sở hữu 8-10 năm.
Công nghệ pin đang phát triển không ngừng với sự xuất hiện của pin LFP bền nhiệt tốt hơn và sắp tới là pin thể rắn hứa hẹn tuổi thọ vượt trội. Các bản cập nhật phần mềm qua mạng cũng liên tục tối ưu hóa hiệu suất và bảo vệ pin theo thời gian thực.
Quan trọng hơn, khi pin xe điện hết tuổi thọ phục vụ trên xe, chúng vẫn còn khoảng 70-80% dung lượng và được tái sử dụng làm hệ thống lưu trữ năng lượng cố định, góp phần giảm thiểu rác thải điện tử và tăng tính bền vững.
Tóm lại, dù xe động cơ đốt trong vẫn có những mẫu xe đạt quãng đường đáng kinh ngạc nhờ bảo dưỡng tốt, xe điện hiện đại với cấu trúc đơn giản, công nghệ pin tiên tiến và chi phí vận hành thấp hơn đang chứng minh chúng không chỉ ngang bằng mà còn có tiềm năng vượt trội về độ bền tổng thể trong tương lai gần.
Khi lựa chọn xe mới, người tiêu dùng Việt Nam hoàn toàn có thể cân nhắc xe điện như một phương án đáng giá cả về kinh tế lẫn môi trường, miễn là chọn sản phẩm phù hợp với nhu cầu thực tế và tuân thủ hướng dẫn sử dụng từ nhà sản xuất.
