Gạo Việt nhiều lợi thế chinh phục thị trường EU
(Thanh tra) - Giữ vững đà tăng trưởng xuất khẩu (XK), ngành gạo Việt Nam đang chuyển hướng mạnh sang phân khúc cao cấp và thị trường Châu Âu (EU). Theo các doanh nghiệp, để nâng cao năng lực XK, Việt Nam cần phát triển siêu vùng nguyên liệu cho gạo.
Theo Hiệp hội Lương thực Việt Nam, gạo 5% tấm được chào bán ở mức 455-460 USD/tấn vào ngày 28/8, mức cao nhất kể từ đầu năm nay.
XK sang EU tăng trưởng tích cực trong những năm qua (Ảnh minh họa: ITN).
Số liệu mới nhất từ Cục Hải quan cho thấy, đến hết ngày 15/8/2025, Việt Nam đã XK gần 5,88 triệu tấn gạo, mang về hơn 3 tỷ USD. Giá XK bình quân trong gần 8 tháng đạt gần 512 USD/tấn, con số thể hiện rõ sự chuyển dịch từ mục tiêu số lượng sang nâng cao giá trị.
Mức giá này XK này là cao nhất trong nhóm 4 nước XK gạo hàng đầu: Ấn Độ, Việt Nam, Thái Lan và Pakistan. Trong đó, EU là một trong những thị trường trọng điểm của gạo Việt Nam.
Đánh giá về thị trường lớn này, ông Trần Văn Công, Tham tán nông nghiệp Việt Nam tại EU cho biết Việt Nam đã vươn lên vị trí thứ 12 trong số các đối tác XK nông sản lớn nhất vào EU.
Cụ thể, 6 tháng 2025 kim ngạch XK nông lâm thủy sản sang EU đạt 4,17 tỷ USD, tăng 50% với cùng kỳ. Riêng mặt hàng gạo, EU dành cho Việt Nam hạn ngạch 80.000 tấn với thuế suất 0% theo Hiệp định EVFTA. Việt Nam hiện có 9 giống gạo thơm được hưởng ưu đãi này, trong đó có cả giống ST25 nổi tiếng.
Theo Bộ Công Thương, nhu cầu gạo tại thị trường EU đang tăng đều qua các năm. Sản lượng nội khối của EU ổn định ở mức 1,7-1,8 triệu tấn mỗi năm và đáp ứng khoảng 70% nhu cầu tiêu thụ trong khu vực.
Hằng năm, EU nhập khẩu 1,7 - 2,2 triệu tấn. EU chủ yếu nhập khẩu gạo đã xát toàn bộ hoặc sơ bộ, đã hoặc chưa đánh bóng hạt hoặc hồ (mã HS 100630) với tỷ trọng chiếm gần 50% trong tổng nhập khẩu; tiếp theo là các sản phẩm như gạo lứt; tấm và thóc.
Trong khuôn khổ thực thi Hiệp định thương mại tự do Việt Nam - châu Âu (EVFTA) đang triển khai, hiện nay Việt Nam có 9 giống gạo thơm được hưởng ưu đãi thuế trong hạn ngạch khi XK sang EU, bao gồm: Jasmine85, ST5, ST20, Nàng Hoa 9, VĐ20, RVT, OM4900, OM5451 và Tài nguyên Chợ Đào.
Theo quy định EU 2021/760, Việt Nam được hưởng hạn ngạch 80.000 tấn gạo/năm với thuế suất 0% (20.000 tấn gạo chưa xay xát, 30.000 tấn gạo trắng và 30.000 tấn gạo thơm). Ngoài ra, sản phẩm chế biến từ gạo cũng được miễn thuế, trong khi thuế ngoài hạn ngạch vẫn ở mức rất cao (65 - 175 Euro/tấn).
Nhờ các cam kết giảm thuế sâu rộng, gạo Việt lần đầu tiên có cơ hội thâm nhập mạnh vào một trong những thị trường khó tính bậc nhất thế giới là EU với ưu thế cạnh tranh rõ rệt.
Dư địa cho XK gạo Việt vào thị trường EU còn rất lớn (Ảnh minh họa: ITN).
Tuy nhiên, con đường chinh phục thị trường EU không hề dễ dàng. Theo Tham tán Trần Văn Công, doanh nghiệp Việt còn yếu về chuẩn bị nguyên liệu, đầu tư công nghệ và xây dựng thương hiệu. Thêm vào đó, EU ngày càng siết chặt các tiêu chuẩn về an toàn thực phẩm, phát triển bền vững và giảm phát thải.
Ngoài ra, thị trường XK gạo đang đối mặt với một số khó khăn ngắn hạn. Giá gạo XK có xu hướng giảm do tồn kho cao tại một số quốc gia và lệnh ngừng nhập khẩu gạo trong vòng 60 ngày của Philippines từ 1/9/2025…
Để giải quyết vấn đề này, các chuyên gia khuyến nghị Việt Nam cần tập trung xây dựng các vùng nguyên liệu đạt chuẩn EU, tăng cường xây dựng thương hiệu quốc gia và sản phẩm, đồng thời đầu tư vào truyền thông để tăng khả năng nhận diện.
Chia sẻ về các vấn đề này, đại diện phía doanh nghiệp khẳng định, thị trường nội địa vẫn là ưu tiên chủ lực, tuy nhiên bà Bùi Thị Hạnh Hiếu - Tổng Giám đốc công ty Cổ phần Kinh doanh Chế biến Nông sản Bảo Minh vẫn dành 10-15% sản lượng cho XK, , tập trung vào các dòng cao cấp như Japonica và ST25. Các thị trường chính của công ty là châu Âu, bao gồm Đức và Hà Lan.
“Trên bình diện quốc gia, Việt Nam đang chuyển dịch mạnh mẽ sang XK gạo có giá trị cao. Chính phủ cũng đã có những chỉ đạo quyết liệt nhằm duy trì và củng cố thành tích này, yêu cầu các bộ, ngành tháo gỡ khó khăn để thực hiện XK "thần tốc". Một số loại gạo đặc sản của Việt Nam đã được XK sang châu Âu với giá trên 1.200 USD/tấn”, bà Bùi Thị Hạnh Hiếu phân tích thêm, một trong những thách thức lớn đối với ngành gạo Việt Nam là các rào cản thương mại và chính sách từ các nước nhập khẩu.
Bên cạnh đó, để tận dụng các hiệp định thương mại tự do như EVFTA với EU, gạo Việt Nam phải đáp ứng các tiêu chuẩn kỹ thuật khắt khe.
Theo đại diện Bảo Minh, giải pháp căn cơ nằm ở việc quy hoạch vùng trồng một cách bài bản và có sự đầu tư đồng bộ từ Chính phủ về hạ tầng, logistics, sơ chế và bảo quản.
Để khai thác thị trường tiềm năng EU, ông Trần Văn Công khuyến nghị, Việt Nam cần phát triển các vùng nguyên liệu đạt chuẩn EU.
Ngoài ra, cần tăng cường xây dựng thương hiệu quốc gia, nhãn hiệu sản phẩm, doanh nghiệp đối với các sản phẩm nông sản xuất khẩu vào EU, tăng khả năng nhận diện sản phẩm nông sản thực phẩm Việt Nam trên thị trường EU, thâm nhập sâu hơn, đa dạng chủng loại sản phẩm hơn vào các kênh, chuỗi phân phối tại EU.
Phải thừa nhận, ngành lúa gạo Việt Nam vẫn có lợi thế về sự đa dạng giống lúa, cho phép đáp ứng nhu cầu phong phú của thị trường thế giới. Bên cạnh chú trọng đến thị trường EU, theo các chuyên gia, các doanh nghiệp cũng cần nghiên cứu chuyển dịch mạnh sang các thị trường Hàn Quốc, Nhật Bản, Singapore… (đối với các sản phẩm chế biến như bún, mì, nui, phở); tìm giải pháp giảm chi phí logistics để mở rộng sang các thị trường tiềm năng Ghana, Bờ Biển Ngà và UAE với chủng loại gạo thơm và gạo trắng.
Đặc biệt, lợi thế từ EVFTA được các chuyên gia lạc quan nhìn nhận là “bệ đỡ” để gạo Việt đứng vững tại thị trường cao cấp EU, khi mà con số XK sang EU tăng trưởng tích cực trong những năm qua, cho thấy dư địa cho gạo Việt tại thị trường này còn rất lớn.
Với chiến lược đúng đắn, việc tập trung vào chất lượng và xây dựng thương hiệu quốc gia được kỳ vọng sẽ giúp gạo Việt giữ vững vị thế hàng đầu trên bản đồ XK toàn cầu.
