Đặt công nghiệp hỗ trợ vào tâm điểm trong chiến lược phát triển ô tô

Xác định 5 trụ cột

Ô tô là ngành công nghiệp chủ lực, có sức lan tỏa mạnh, kéo theo nhiều lĩnh vực khác. Trong chuỗi giá trị, công nghiệp hỗ trợ giữ vai trò quyết định đến tỷ lệ nội địa hóa, giá thành và khả năng cạnh tranh.

Bộ Công Thương mới đây đã hoàn thiện dự thảo Chiến lược phát triển ngành ô tô, xác định 5 trụ cột: Môi trường, công nghệ, hạ tầng, nhân lực và thị trường. Đáng chú ý nhất, công nghiệp hỗ trợ được đặt vào vị trí trung tâm, khi mục tiêu nội địa hóa được đẩy lên mức chưa từng có: 55 - 60% vào năm 2030 và 70 - 80% vào năm 2035.

Nếu không tự chủ được linh kiện, ô tô Việt khó hình thành lợi thế cạnh tranh. Nhìn vào các quốc gia công nghiệp phát triển như Nhật Bản, Hàn Quốc, có thể thấy mẫu số chung: đều sở hữu hệ sinh thái công nghiệp hỗ trợ hùng mạnh, với hàng nghìn doanh nghiệp sản xuất linh kiện chính xác.

Chiến lược mới nhấn mạnh việc hình thành 5 cụm công nghiệp hỗ trợ trên cả nước, đóng vai trò “đầu mối công nghệ”, kết nối doanh nghiệp sản xuất - nhà cung ứng - viện nghiên cứu. Việt Nam kỳ vọng tạo bước nhảy vào các phân khúc có giá trị gia tăng cao: Linh kiện điện - điện tử, hệ thống truyền động, vật liệu mới, pin và module điều khiển cho xe điện.

Đặc biệt, Việt Nam được dự báo tiêu thụ 800.000 - 900.000 xe/năm vào năm 2030 và 1,5 triệu xe vào năm 2035, hơn 5 triệu xe vào năm 2045. Quy mô thị trường đủ lớn chính là “đơn đặt hàng dài hạn” để công nghiệp hỗ trợ phát triển.

Tuy vậy, để đáp ứng yêu cầu nội địa hóa cao hơn gấp đôi hiện nay, lực lượng doanh nghiệp nhỏ và vừa - xương sống của công nghiệp hỗ trợ phải vượt qua nhiều giới hạn: thiếu vốn, thiếu công nghệ... Các linh kiện ô tô, đặc biệt linh kiện điện – điện tử, đòi hỏi tiêu chuẩn cực kỳ khắt khe, mà rất ít doanh nghiệp Việt hiện đáp ứng được.

Một trong những mục tiêu quan trọng khác là ngành công nghiệp hỗ trợ đến năm 2035, giai đoạn 2026 - 2035, ngành công nghiệp hỗ trợ ô tô trong nước phải đáp ứng trên 65% nhu cầu về linh kiện và phụ tùng cho sản xuất ô tô nội địa. Điều này có nghĩa là ngành công nghiệp hỗ trợ sẽ đóng vai trò then chốt trong việc giảm phụ thuộc vào linh kiện nhập khẩu và góp phần hạ giá thành sản phẩm ô tô trong nước.

Để ngành công nghiệp ô tô Việt Nam phát triển bền vững và đạt được mục tiêu về tỷ lệ nội địa hóa, các chuyên gia cho rằng cần phải có những giải pháp chiến lược rõ ràng và chính sách hỗ trợ cụ thể.

Xây dựng được hệ sinh thái công nghiệp hỗ trợ đủ mạnh

Ông Phạm Văn Quân, Phó Cục trưởng Cục Công nghiệp, Bộ Công Thương cũng nhìn nhận: "Ngành công nghiệp ô tô, công nghiệp cơ khí không đơn thuần là sản xuất, mà là biểu tượng của sức mạnh công nghệ, trình độ công nghiệp và vị thế quốc gia. Nếu muốn Việt Nam trở thành quốc gia công nghiệp phát triển, nhất định chúng ta phải làm chủ công nghiệp cơ khí, ô tô và công nghệ cao".

Ông Quân cũng thẳng thắn chỉ ra, trong quá trình phát triển vẫn tồn tại một số hạn chế như tỷ lệ nội địa hoá còn thấp, công nghiệp hỗ trợ chưa thực sự phát triển. Bên cạnh đó chưa có doanh nghiệp đủ tầm để tham gia thị trường toàn cầu.

Tại Việt Nam, một số trung tâm sản xuất quy mô lớn đang tạo ra lực đẩy mới. Khu phức hợp của THACO tại Chu Lai hoạt động với công suất 100.000 xe/năm, tỷ lệ nội địa hóa 25 - 40% và đang hướng tới 45% cho các dòng xe có lợi thế. VinFast với hai tổ hợp ở Hải Phòng và Hà Tĩnh đã tạo được sức lan tỏa đáng kể khi tỷ lệ nội địa hóa xe điện đã vượt 60% và dự kiến sẽ đạt 84% vào năm 2026.

Sự xuất hiện của những doanh nghiệp dẫn dắt như THACO và VinFast giúp củng cố niềm tin rằng doanh nghiệp Việt hoàn toàn có thể tạo ra “đơn hàng lớn” cho các nhà cung ứng nội địa. Đây cũng là điều kiện quan trọng để doanh nghiệp nhỏ và vừa mạnh dạn đầu tư máy móc, công nghệ, nâng cấp quản trị để bước vào chuỗi toàn cầu.

Hiệu ứng lan tỏa của công nghiệp hỗ trợ sẽ không chỉ dừng ở ngành ô tô. Một hệ sinh thái vững mạnh sẽ thúc đẩy hàng loạt ngành nền tảng như cơ khí chính xác, luyện kim, điện tử, hóa chất, vật liệu mới… Đây là những ngành tạo ra năng lực sản xuất cốt lõi của một nền kinh tế hiện đại.

Xu hướng xe điện và chuyển đổi xanh toàn cầu đang mở ra cơ hội lớn cho Việt Nam. Điều này mở ra khả năng tham gia vào các phân khúc mới như pin, module điều khiển, linh kiện điện tử – những lĩnh vực mà doanh nghiệp Việt có thể bắt nhịp nhanh.

Theo các chuyên gia, khi được triển khai bài bản và minh bạch, Nghị định số 205/2025/NĐ-CP ngày 14/7/2025 của Chính phủ, nhiều chính sách, quy định quan trọng cho ngành công nghiệp hỗ trợ đã được sửa đổi, bổ sung, chú trọng vào tăng chất lượng hỗ trợ, minh bạch thủ tục hành chính và thích ứng chuyển đổi số, hội nhập quốc tế. Nghị định này sẽ đóng vai trò "đòn bẩy" thúc đẩy cả hệ sinh thái công nghiệp hỗ trợ phát triển theo hướng hiện đại, hiệu quả và hội nhập. Đây là điều kiện tiên quyết để Việt Nam tránh lệ thuộc vào nhập khẩu linh kiện, nguyên vật liệu, đồng thời tăng khả năng tham gia vào mạng lưới sản xuất khu vực, tận dụng làn sóng dịch chuyển đầu tư quốc tế.

Ngoài ra, việc ban hành chính sách trên còn là cú hích chiến lược, giúp doanh nghiệp vượt qua rào cản chi phí đầu tư, tiếp cận thị trường quốc tế và xây dựng năng lực sản xuất độc lập.

Bên cạnh đó, để tận dụng được cơ hội đó, bản thân các doanh nghiệp cũng phải thay đổi và nâng cao năng lực từng ngày. Việt Nam cũng cần phải xây dựng được các doanh nghiệp dẫn dắt ngành có năng lực. Giải pháp đưa ra là cần tập trung cải tiến để nâng cao chất lượng sản phẩm bảo đảm hợp chuẩn quốc tế. Đồng thời, hình thành một số trung tâm/cụm liên kết công nghiệp ô tô tập trung trên cơ sở tổ chức, sắp xếp lại sản xuất; đẩy mạnh hợp tác - liên kết giữa các doanh nghiệp sản xuất, lắp ráp ô tô, các doanh nghiệp công nghiệp hỗ trợ, các cơ sở nghiên cứu - triển khai và các cơ sở đào tạo thuộc mọi thành phần kinh tế để nâng cao hiệu quả đầu tư và tăng cường khả năng chuyên môn hoá...

Theo Bộ Công Thương, công nghiệp hỗ trợ thời gian tới cần tiếp cận và ứng dụng công nghệ để chế tạo được các chi tiết, linh kiện quan trọng như bộ truyền động, hộp số, động cơ, thân vỏ xe... cho một vài chủng loại xe; tăng cường hợp tác với các hãng ôtô lớn để lựa chọn chủng loại phụ tùng, linh kiện mà Việt Nam có thể sản xuất để đảm nhận vai trò mắt xích trong chuỗi sản xuất - cung ứng toàn cầu, trên cơ sở đó đầu tư công nghệ tiên tiến, sản xuất phục vụ xuất khẩu.