iSpectra - công cụ quản lý tần số hiệu quả

*Việt Nam là quốc gia đầu tiên có hệ thống phát hiện nhiễu thông tin di động

Theo Cục Tần số vô tuyến điện, những năm gần đây, sự bùng nổ của mạng 4G, 5G với mật độ trạm gốc ngày càng dày đặc, cùng quá trình đô thị hóa nhanh chóng và sự gia tăng đột biến của các thiết bị vô tuyến điện đã làm tăng số lượng trạm gốc bị nhiễu, gây ảnh hưởng đến chất lượng mạng. Việc xác định nguyên nhân và xử lý nhiễu cho các trạm gốc thường kéo dài, tốn công sức, thời gian của các nhà mạng và cơ quan quản lý. Từ đó, đặt ra yêu cầu xây dựng một hệ thống giám sát can nhiễu đối với các mạng di động trên phạm vi toàn quốc.

Năm 2023, Cục Tần số vô tuyến điện phối hợp với các nhà mạng di động nghiên cứu, hoàn thành Hệ thống giám sát và phát hiện nhiễu thông tin di động theo triết lý mới: biến các trạm thu phát sóng thành các “sensor” kiểm soát tần số. Đây là sáng kiến đột phá, lần đầu tiên trên thế giới một cơ quan quản lý phát triển hệ thống thu thập dữ liệu di động kết nối trực tiếp với các nhà mạng.
Hệ thống iSpectra cụ thể hóa chủ trương của Bộ Khoa học và Công nghệ về việc chuyển đổi phương thức quản lý từ giấy tờ sang quản lý dựa trên dữ liệu bằng cách thu thập dữ liệu trực tuyến để giám sát, phát hiện, cảnh báo, tìm kiếm và xử lý nguồn nhiễu hiệu quả, rút ngắn đáng kể thời gian xử lý. Cách làm mới này mang lại nhiều giá trị thiết thực cho người dân, nhà mạng và cơ quan quản lý, đồng thời mở ra hướng phát triển trong tương lai.

Về khả năng kết nối đến các hệ thống khác ngoài hệ thống trạm của các nhà mạng, iSpectra sẽ được thông minh hóa, áp dụng công nghệ trí tuệ nhân tạo (AI) và máy học để phân tích chuyên sâu với khối lượng dữ liệu lớn hơn, từ đó dự đoán thiết bị gây nhiễu và khoanh vùng vị trí nguồn nhiễu.

Ông Lê Văn Tuấn, Cục trưởng Cục Tần số vô tuyến điện cho biết, Hệ thống iSpectra được triển khai theo chỉ đạo của Bộ trưởng Bộ Khoa học và Công nghệ Nguyễn Mạnh Hùng với mục tiêu nâng cao khả năng phát hiện nhiễu ngay từ sớm, hỗ trợ công tác quản lý tần số vô tuyến điện hiệu quả hơn. iSpectra là kết quả phối hợp giữa cơ quan quản lý và các nhà mạng.

Cục Tần số vô tuyến điện đã chia sẻ hệ thống này với nhiều quốc gia và các nhà sản xuất thiết bị viễn thông nhưng chưa bên nào triển khai được giải pháp tương tự. Ở giai đoạn tiếp theo, iSpectra sẽ được AI hóa để phát hiện số lượng nhiễu tốt hơn. Hệ thống sẽ thay thế cơ chế báo cáo online của doanh nghiệp về nhiễu tần số, đồng thời đánh giá hiệu quả sử dụng phổ tần của các nhà mạng. Việt Nam sẽ giới thiệu iSpectra với các nước trong khu vực tại các sự kiện quốc tế.

*Công cụ quản lý tần số hiệu quả

iSpectra được kết nối và kiểm tra chéo giữa các nhà mạng, đem lại hiệu quả xử lý nhiễu nhanh hơn. Theo ông Lê Văn Tuấn, qua quá trình thử nghiệm trong một quý, hệ thống đã phát hiện 600 vụ nhiễu, trong khi nếu không dùng hệ thống này, Cục Tần số chỉ phát hiện khoảng 300 vụ.

Đại diện các nhà mạng Viettel, VNPT, MobiFone đều khẳng định iSpectra đạt hiệu quả rõ rệt trong thực tế. Khi ứng dụng tại VNPT, hệ thống đã giúp giảm 30% tỷ lệ rớt cuộc gọi do nhiễu

Ông Nguyễn Đạt, Phó Tổng giám đốc Tập đoàn Công nghiệp - Viễn thông Quân đội (Viettel) cho biết, Viettel đã triển khai 51.000 trạm di động với khoảng 300.000 cell 4G phủ sóng 98% dân số Việt Nam. Thời gian tới, Viettel sẽ mở rộng mạng 5G với quy mô tương đương mạng 4G. Nếu vẫn giữ cách làm thủ công cũ, công tác giám sát và xử lý các nguồn nhiễu gây ra cho các trạm di động sẽ mất rất nhiều thời gian và nguồn lực của cả nhà mạng và Cục Tần số vô tuyến điện.

Từ khi đưa vào sử dụng (1/4/2025) tới nay, iSpectra đã giúp chủ động phát hiện 70 nguồn nhiễu (tăng 65% so với trung bình một quý năm 2024) với độ chính xác đạt 76% (trước đây là 65%), giúp giảm tối thiểu 50% thời gian xử lý nhiễu (tương đương 1080 giờ làm việc mỗi năm).

Ông Nguyễn Đạt cho rằng cần sớm thống nhất phương án và kế hoạch triển khai giai đoạn 2 của hệ thống iSpectra, phát triển thêm các tính năng tự động khoanh vùng và xác định vị trí nguồn nhiễu, tự động phân tích – phân loại nguồn nhiễu, mở rộng cho các trạm 5G, đồng thời hoàn thiện chức năng thống kê báo cáo, giao việc. Cùng với đó, nghiên cứu mở rộng hệ thống giám sát và phát hiện nhiễu tần số cho các nghiệp vụ khác như giám sát phối hợp tần số tại khu vực biên giới, phục vụ các dịch vụ mới như hạ tầng viễn thông cho phát triển kinh tế tầm thấp, quy hoạch tần số cho các mạng chuyên dùng.

Viettel sẽ phối hợp với Cục Tần số vô tuyến điện xây dựng các thuật toán thông minh, độ chính xác cao, quyết tâm đưa vào sử dụng hệ thống giai đoạn 2 trong năm 2026.

Việc đưa hệ thống iSpectra chính thức đi vào hoạt động là dấu mốc quan trọng, thể hiện quyết tâm đổi mới phương thức quản lý dựa trên công nghệ hiện đại của Cục Tần số vô tuyến điện. Cục sẽ tiếp tục phối hợp cùng các doanh nghiệp mở rộng, hoàn thiện hệ thống trở thành công cụ then chốt trong quản lý phổ tần tại Việt Nam, góp phần bảo đảm chất lượng dịch vụ viễn thông, khẳng định vai trò tiên phong của ngành khoa học và công nghệ trong quá trình chuyển đổi số quốc gia./.

Hoàng Vân