Vì sao doanh nghiệp không muốn tuyển người mới ra trường?

Quang cảnh Trung tâm dịch vụ việc làm và Điều dưỡng người có công thành phố Hải Phòng. Ảnh: Kim Thành

Thực trạng khó khăn khi tìm việc của người trẻ

Trong nhiều năm qua, sinh viên tốt nghiệp đại học, cao đẳng luôn được kỳ vọng là lực lượng lao động kế thừa, đóng vai trò quan trọng trong việc đổi mới và phát triển nền kinh tế. Tuy nhiên, thực tế cho thấy cơ hội việc làm dành cho nhóm lao động này đang giảm sút rõ rệt.

Theo ông Tăng Tiến Sơn - Giám đốc Trung tâm dịch vụ việc làm và Điều dưỡng người có công thành phố Hải Phòng, các doanh nghiệp tuyển dụng lao động không yêu cầu trình độ với số lượng rất cao so với số lượng cần tuyển dụng có trình độ đại hoc, cao đẳng, trung cấp và sơ cấp: Theo kết quả thực hiện 7 tháng năm 2025, tổng số nhu cầu tuyển dụng của doanh nghiệp là 82.521 lao động, trong đó nhu cầu tuyển dụng phân theo trình độ chuyên môn kỹ thuật: Đại học 1.073 người; Cao đẳng 1.378 người; Trung cấp 1.428 người; Sơ cấp 2.018 người; Không yêu cầu trình độ 76.624 người.

Trên thị trường lao động cạnh tranh rất khốc liệt, yêu cầu ngày càng cao từ phía nhà tuyển dụng và tình trạng dư thừa nhân lực ở một số ngành nghề khiến nhiều bạn trẻ dù có bằng cấp vẫn rơi vào cảnh thất nghiệp hoặc buộc phải làm trái ngành, trái nghề với mức thu nhập thấp.

Không ít sinh viên chia sẻ rằng họ đã nộp hàng chục hồ sơ xin việc nhưng đều bị từ chối vì “thiếu kinh nghiệm”. Trong khi đó, việc có được cơ hội thực tập chất lượng trong quá trình học vẫn còn là một thách thức lớn tại nhiều trường đại học.

Vì sao doanh nghiệp không muốn tuyển người mới ra trường?

Có nhiều lý do khiến các doanh nghiệp ngần ngại trong việc tuyển dụng sinh viên mới tốt nghiệp: Thiếu kinh nghiệm làm việc thực tế: Đây là lý do phổ biến nhất. Các doanh nghiệp ngày nay kỳ vọng nhân sự mới có thể nhanh chóng bắt nhịp với công việc, giảm chi phí đào tạo. Tuy nhiên, điều này khó áp dụng với sinh viên chưa từng va chạm với môi trường làm việc chuyên nghiệp.

Kỹ năng mềm yếu: Nhiều nhà tuyển dụng đánh giá sinh viên tốt nghiệp hiện nay thiếu kỹ năng mềm quan trọng như giao tiếp, làm việc nhóm, tư duy phản biện, và khả năng giải quyết vấn đề.

Chất lượng đào tạo không đồng đều: Một số chương trình đào tạo ở bậc đại học, cao đẳng vẫn còn nặng lý thuyết, thiếu gắn kết với nhu cầu thực tế của doanh nghiệp, khiến sinh viên dù có bằng cấp nhưng vẫn không đáp ứng được yêu cầu công việc.

Tâm lý “nhảy việc” và thiếu cam kết lâu dài: Một số doanh nghiệp cho biết họ e ngại tuyển người trẻ vì lo ngại nhân sự này dễ thay đổi, thiếu sự gắn bó, dẫn đến rủi ro về chi phí tuyển dụng và đào tạo.

Tác động xã hội của việc thu hẹp cơ hội việc làm cho người trẻ

Việc khó tìm việc làm sau khi tốt nghiệp không chỉ gây ảnh hưởng trực tiếp đến đời sống cá nhân của người trẻ mà còn có thể kéo theo nhiều hệ lụy xã hội nghiêm trọng hơn.

Tình trạng thất nghiệp kéo dài có thể khiến một bộ phận người trẻ rơi vào trạng thái mất phương hướng, dễ rơi vào tâm lý tiêu cực, trầm cảm, và mất niềm tin vào hệ thống giáo dục cũng như thị trường lao động. Ngoài ra, sự lãng phí nguồn lực lao động trẻ có thể làm chậm quá trình phát triển kinh tế - xã hội của đất nước.

Đối với những người chấp nhận làm công việc trái ngành, không phù hợp với năng lực và đam mê, họ có nguy cơ đối mặt với sự bất mãn nghề nghiệp, hiệu suất lao động thấp, từ đó ảnh hưởng đến năng suất chung của doanh nghiệp và nền kinh tế.

Người trẻ nên làm gì để vượt qua thách thức?

Dù tình hình có phần ảm đạm, nhưng đây không phải là ngõ cụt. Trong bối cảnh cạnh tranh ngày càng gay gắt, người trẻ cần chủ động thay đổi tư duy và cách tiếp cận thị trường lao động: Chủ động tích lũy kinh nghiệm từ khi còn ngồi ghế nhà trường: Tham gia thực tập, hoạt động ngoại khóa, dự án tình nguyện hay làm thêm liên quan đến chuyên ngành là cách giúp sinh viên làm đẹp hồ sơ và có những trải nghiệm thực tế quý giá.

Đầu tư vào kỹ năng mềm và kỹ năng số: Trong kỷ nguyên số, việc thành thạo các công cụ công nghệ, làm việc từ xa, và giao tiếp hiệu quả là những điểm cộng lớn trong mắt nhà tuyển dụng.

Linh hoạt với các cơ hội nghề nghiệp: Thay vì chờ đợi một công việc “lý tưởng”, người trẻ có thể bắt đầu từ các vị trí thấp hơn để tích lũy kinh nghiệm, tạo đà cho sự phát triển sau này.

Không ngừng học hỏi và cập nhật xu hướng nghề nghiệp: Thị trường lao động luôn biến động. Việc học thêm các khóa ngắn hạn, kỹ năng mới hay thậm chí là chuyển hướng nghề nghiệp trong thời đại này không còn là điều xa lạ.

Vai trò của nhà trường và chính sách vĩ mô

Bên cạnh nỗ lực từ phía người lao động, các bên liên quan như trường đại học, doanh nghiệp và nhà nước cũng cần có sự phối hợp chặt chẽ để tháo gỡ “nút thắt” cơ hội việc làm cho người trẻ.

Đổi mới chương trình đào tạo: Các trường cần tăng cường thực hành, mời doanh nghiệp tham gia thiết kế chương trình, tổ chức thực tập chất lượng và kết nối sinh viên với thị trường.

Chính sách hỗ trợ khởi nghiệp và việc làm cho thanh niên: Nhà nước cần có các chương trình khuyến khích doanh nghiệp tuyển dụng người mới ra trường thông qua ưu đãi thuế, hỗ trợ đào tạo ban đầu, hoặc phát triển các trung tâm giới thiệu việc làm chuyên biệt cho sinh viên.

Thúc đẩy hợp tác doanh nghiệp - nhà trường: Sự liên kết chặt chẽ giữa hai bên sẽ tạo điều kiện thuận lợi để sinh viên tiếp cận công việc ngay từ khi còn đi học.

Cơ hội việc làm cho người trẻ đang bị thu hẹp là một thực tế không thể phủ nhận. Tuy nhiên, đây cũng là lời cảnh tỉnh để cả hệ thống – từ cá nhân, nhà trường, doanh nghiệp đến nhà nước – nhìn nhận lại vai trò của mình trong việc chuẩn bị hành trang nghề nghiệp cho thế hệ tương lai. Người trẻ không chỉ cần năng lực mà còn cần sự hỗ trợ để khai phá tiềm năng, vượt qua thử thách và khẳng định giá trị trong thị trường lao động đầy biến động hiện nay.