Ưu tiên nguồn lực hoàn thiện báo cáo kết quả xây dựng Bộ Chỉ số FTA Index trình Chính phủ

Thời gian qua, việc tham gia nhiều hiệp định thương mại tự do (FTA) thế hệ mới đã mở ra nhiều cơ hội để Việt Nam tăng trưởng và đa dạng hoá thị trường xuất nhập khẩu và thu hút đầu tư nước ngoài, mang lại những tác động tích cực đối với phát triển kinh tế - xã hội cả nước nói chung, của từng địa phương nói riêng.

Tuy nhiên, thực tiễn cũng cho thấy, công tác thực thi và tận dụng các FTA còn chưa đồng đều giữa các địa phương. Điều đó đòi hỏi cần có sự đo lường, đánh giá và những giải pháp mạnh mẽ hơn nữa từ các cơ quan quản lý thực thi FTA của trung ương và địa phương cũng như những đột phá trong tư duy hành động để có thể gia tăng hơn nữa cơ hội từ các FTA mang lại.

Từ năm 2022, trên cơ sở các chỉ đạo của Chính phủ, Bộ Công Thương đã triển khai xây dựng Đề án Bộ chỉ số đánh giá kết quả thực hiện các FTA (FTA Index). Hiện tại, FTA Index đang trong quá trình hoàn thiện với mục tiêu sẵn sàng công bố trong thời gian sớm nhất. Trước mắt, nhiệm vụ ưu tiên hàng đầu là hoàn thành báo cáo kết quả xây dựng Bộ Chỉ số và trình lên Thủ tướng Chính phủ xem xét.

Trước mắt, nhiệm vụ ưu tiên hàng đầu của Vụ Chính sách thương mại đa biên là hoàn thành báo cáo kết quả xây dựng Bộ Chỉ số và trình lên Thủ tướng Chính phủ xem xét. Ảnh: Hùng Sơn

Thông tin về tiến độ xây dựng Bộ chỉ số FTA Index, bà Nguyễn Thị Lan Phương - Phó Trưởng phòng WTO và FTA, Vụ Chính sách thương mại đa biên, Bộ Công Thương - cho biết, chúng ta đang thực thi 16 FTA, trong đó có 3 FTA thế hệ mới như CPTPP, UKVFTA, EVFTA... Tuy nhiên chỉ từ khi thực hiện Hiệp định CPTPP thì mới mới bắt đầu có kế hoạch thực thi. Như vậy, đến thời điểm hiện nay chúng ta có 4 FTA có kế hoạch thực thi, đấy là CPTPP, EVFTA, UKVFTA và RCEP.

Điều này thể hiện sự thay đổi rất lớn trong cơ quan quản lý cấp trung ương khi các FTA trước đây khi ký kết về chúng ta triển khai thực thi nhưng không có kế hoạch hành động. Còn từ Hiệp định CPTPP đến nay chúng ta đã có kế hoạch và bám rất sát vào các kế hoạch hành động của Chính phủ. Đi kèm là các Bộ, ngành và các địa phương cũng xây dựng kế hoạch hành động của mình, bám sát vào yêu cầu của Chính phủ để thực thi một cách hiệu quả và tận dụng tối đa các FTA này.

Dù vậy, trong quá trình thực thi vẫn còn rất nhiều hạn chế, mặc dù các doanh nghiệp, các tỉnh, thành phố đã đạt được những kết quả rất tích cực trong quá trình thực thi và tận dụng các FTA:

Thứ nhất, tỷ lệ tận dụng ưu đãi còn rất hạn chế và các doanh nghiệp mới chỉ trú trọng làm các sản phẩm thô.

Thứ hai ở các địa phương, mặc dù sự quan tâm, sự hỗ trợ cho các doanh nghiệp tận dụng các FTA đã được cải thiện rất rõ rệt, tuy nhiên còn rất khiêm tốn vì nhiều nguyên nhân khác nhau, trong đó có những nguyên nhân như nguồn nhân lực còn mỏng, chưa được đào tạo một cách bài bản về chuyên môn.

Cuối cùng, chúng ta đang thiếu một cơ chế chi tiết, minh bạch, cụ thể và liên tục để đo lường kết quả thực thi FTA, từ đó đưa ra những giải pháp có sự thay đổi liên tục. Tức là kế hoạch thực thi đặt ra một kế hoạch dài hơi nhưng mỗi một bối cảnh chính trị, kinh tế thay đổi đòi hỏi các cơ quan cấp Trung ương, cơ quan cấp địa phương phải có những giải pháp một cách cụ thể và thiết thực hơn đối với các hiệp hội ngành hàng và doanh nghiệp để hỗ trợ họ có thể tận dụng hiệu quả các FTA này.

Trong quá trình xây dựng Bộ Chỉ số FTA Index, cơ quan soạn thảo, Tổ biên tập đã gặp phải rất nhiều thách thức. Ảnh: Hoàng Giang

Chưa kể, trong quá trình xây dựng Bộ Chỉ số FTA Index, cơ quan soạn thảo, Tổ biên tập đã gặp phải rất nhiều thách thức.

Đầu tiên là tiến độ về mặt thời gian. Kinh phí xây dựng FTA Index là từ nguồn ngân sách, tuy nhiên, đến tháng 5/2024, cơ quan chuyên mới có quyết định về kinh phí thực hiện nhiệm vụ, rồi sau đó trải qua quá trình đấu thầu kéo dài 4 tháng, đến cuối tháng 9 mới lựa chọn được đơn vị thực hiện tổ chức điều tra, phân tích dữ liệu cũng như tổng hợp và xây dựng bộ chỉ số và còn rất nhiều những công việc, những thủ tục đằng sau...

Đấy là áp lực về mặt thời gian, còn áp lực về mặt chuyên môn, rồi áp lực về tài chính...

Song, vượt qua tất cả những rào cản, những thách thức, Bộ Công Thương cùng các đơn vị chức năng đã và đang nỗ lực xây dựng báo cáo kết quả xây dựng Bộ Chỉ số và trình lên Thủ tướng Chính phủ xem xét.

“Chính vì thế, FTA Index ra đời nhằm mục tiêu hỗ trợ cho rất nhiều đối tượng khác nhau từ Quốc hội cho đến các cơ quan Trung ương, cơ quan địa phương, các nhà đầu tư và người dân, doanh nghiệp có thể tận dụng được các FTA này tốt hơn vì nó sẽ đo lường giống như đo lường sức khỏe, đo lường khả năng của các tỉnh thành, hỗ trợ các doanh nghiệp trong quá trình thực thi đó.

Từ đó có thể xây dựng được những giải pháp hỗ trợ cho các địa phương, các doanh nghiệp và các hiệp hội ngành hàng và các nhà đầu tư một cách tích cực và hiệu quả hơn” - bà Nguyễn Thị Lan Phương thông tin và nhấn mạnh, đây là một điểm nổi bật khi Bộ Công Thương xây dựng FTA Index.

Đáng chú ý, thông tin rõ hơn về ý nghĩa của Bộ Chỉ số FTA Index, đại diện Vụ Chính sách thương mại đa biên cũng cho biết, khi FTA Index hoàn thành sẽ là một công cụ giúp cho Quốc hội có thể đánh giá, giám sát kết quả và chỉ đạo công tác thực thi FTA tốt hơn.

Đối với các cơ quan trung ương sẽ giúp cho công tác quản lý tốt hơn và hỗ trợ cho các địa phương và doanh nghiệp một cách thiết thực hơn.

Thông qua FTA Index, cơ quan, doanh nghiệp địa phương có thể soi chiếu được việc thực hiện kế hoạch hành động của Chính phủ gắn với kế hoạch hành động của tỉnh, thành phố xây dựng và từ đó có thể xác định được những điểm đã làm được và những điểm làm nhưng còn cần phải thúc đẩy hơn nữa để từ đó đưa ra những giải pháp, chính sách cụ thể hơn cho các doanh nghiệp trên địa bàn của mình tận dụng được FTA.

Đối với các doanh nghiệp và người dân sẽ đo lường được mức độ thực thi, hiểu biết, quan tâm của họ về các FTA, từ đó, giúp cho các cơ quan quản lý từ Trung ương đến địa phương đưa ra những giải pháp, chính sách phù hợp với nhu cầu quan tâm của người dân về các FTA.