Cải cách thể chế về đầu tư công: Đòn bẩy cho phát triển bền vững

Ảnh minh họa - ITN

Luật Đầu tư công thể hiện tinh thần đột phá, cải cách

Tại Kỳ họp thứ 8, Quốc hội khoá XV, Chính phủ đã trình Quốc hội thông qua Luật Đầu tư công số 58/2024/QH15. Qua đó, đã tiếp tục thể chế hóa, thể hiện tinh thần đột phá, cải cách, phân cấp, phân quyền của Trung ương.

Cụ thể, tạo cơ chế để các bộ, địa phương chủ động trong công tác chuẩn bị đầu tư, thực hiện dự án, như: Phân quyền toàn bộ việc quyết định phân bổ chi tiết vốn; quy định các bộ, địa phương được chủ động phê duyệt chủ trương đầu tư trong trần hạn mức cho phép, phân cấp toàn bộ việc quyết định đầu tư; bổ sung quy định về nhiệm vụ chuẩn bị giải phóng mặt bằng...

Đồng thời, quy định dự án đầu tư công đặc biệt để xử lý các vấn đề đặc thù, khơi thông, bảo đảm căn cứ về nguồn vốn để thực hiện các dự án đặc biệt, nhất là các dự án khoa học công nghệ, đổi mới sáng tạo.

Đáng chú ý, chuyển toàn bộ công tác quản lý đầu tư công sang quản lý bằng Hệ thống công nghệ thông tin và công tác hậu kiểm.

Cùng với đó, xây dựng chế tài để xử lý, tạo kỷ luật, kỷ cương nhằm đảm bảo tiến độ giải ngân vốn, tránh lãng phí, không phát huy được tối đa nguồn lực; đơn giản hóa công tác giao kế hoạch, đảm bảo đồng bộ với Luật Ngân sách nhà nước.

Hơn nữa, việc sửa đổi Luật Đầu tư công gắn với Luật Tổ chức chính quyền địa phương (mới) để các địa phương có cơ sở thực hiện đầy đủ quyền và nghĩa vụ.

Đối với các Chương trình mục tiêu quốc gia, hệ thống cơ chế, chính sách và các văn bản hướng dẫn đã cơ bản được ban hành đầy đủ, đồng bộ, đảm bảo cơ sở pháp lý trong triển khai tổ chức thực hiện. Mặt khác, các bộ, cơ quan trung ương vẫn đang tiếp tục hoàn thiện chính sách và ban hành các văn bản hướng dẫn, góp phần đẩy nhanh tiến độ triển khai thực hiện các Chương trình này.

Đẩy mạnh phân cấp, phân quyền khi thực hiện chính quyền địa phương 2 cấp

Đầu tư công là một trong những nội dung quan trọng trong phân cấp, phân quyền, phân định thẩm quyền trong lĩnh vực tài chính khi thực hiện chính quyền địa phương 2 cấp.

Theo Bộ trưởng Bộ Tài chính Nguyễn Văn Thắng, khi thực hiện phân cấp, phân quyền, lĩnh vực đầu tư công có 4 nhiệm vụ.

Trong đó, 2 nhiệm vụ thuộc thẩm quyền Ủy ban Thường vụ Quốc hội phân quyền cho Chính phủ, gồm: Phân cấp thẩm quyền trong việc điều chỉnh kế hoạch đầu tư công hằng năm vốn ngân sách trung ương giữa các bộ, cơ quan trung ương và địa phương; phân cấp thẩm quyền trong việc quyết định phân bổ đối với số vốn còn lại chưa phân bổ của kế hoạch đầu tư công trung hạn vốn ngân sách trung ương.

2 nhiệm vụ thuộc thẩm quyền của Thủ tướng Chính cho các Bộ, cơ quan trung ương và địa phương, gồm: Phân cấp toàn bộ thẩm quyền quyết định đầu tư, bao gồm cả dự án quan trọng quốc gia, Thủ tướng Chính phủ chỉ quyết định đầu tư duy nhất đối với trường hợp dự án xây dựng nhà máy điện hạt nhân; phân cấp thẩm quyền trong việc kéo dài thời gian thực hiện và dải ngân vốn ngân sách trung ương.

Đổi mới toàn diện công tác quản lý đầu tư công

Người đứng đầu ngành Tài chính cho biết, ngoài ra, công tác quản lý đầu tư công được đổi mới toàn diện nhằm đảm bảo các bộ, cơ quan trung ương và địa phương được chủ động, rút ngắn thời gian trong công tác chuẩn bị đầu tư, quyết định chủ trương đầu tư và tổ chức thực hiện dự án.

Cụ thể, bổ sung quy định về hạn mức để thẩm định nguồn vốn và khả năng cân đối vốn. Trên cơ sở đó, các bộ, cơ quan trung ương và địa phương được chủ động phê duyệt chủ trương đầu tư trong trần hạn mức cho phép, rút ngắn thời gian chuẩn bị đầu tư.

Sửa đổi quy định về các trường hợp điều chỉnh chủ trương đầu tư theo hướng chỉ trường hợp phát sinh thay đổi dẫn đến tăng số vốn đầu tư công tại quyết định chủ trương đầu tư dự án mới phải thực hiện điều chỉnh chủ trương đầu tư. Các trường hợp khác như tăng tổng mức đầu tư từ các nguồn vốn huy động hợp pháp khác hoặc thay đổi cơ cấu vốn sẽ không cần điều chỉnh chủ trương đầu tư dự án.

Đẩy nhanh quá trình thẩm định, phê duyệt chương trình, dự án. Trong đó, giảm nội dung thẩm định, cho phép chủ động trong thành lập hội đồng thẩm định, đơn giản hóa thủ tục trình quyết định đầu tư dự án quan trọng quốc gia.

Đơn giản hóa công tác giao kế hoạch, đảm bảo đồng bộ với Luật Ngân sách Nhà nước. Trong đó, các bộ, cơ quan trung ương và địa phương được chủ động lựa chọn danh mục dự án đầu tư công trong kỳ kế hoạch, có thẩm quyền điều chỉnh kế hoạch đầu tư công trung hạn và hằng năm được giao.

Bãi bỏ quy định về Đề xuất dự án đối với dự án sử dụng vốn ODA; bổ sung quy định về dự án đầu tư công đặc biệt để xử lý các vấn đề đặc thù do Bộ Chính trị, Ban Bí thư, Chính phủ quyết định.

Có thể nói, cải cách thể chế về đầu tư công là một nhiệm vụ chiến lược và lâu dài. Thể chế tốt sẽ là đòn bẩy để huy động và sử dụng hiệu quả nguồn lực đầu tư, đồng thời nâng cao niềm tin của người dân và doanh nghiệp.

Đặc biệt, thể chế về đầu tư công được sửa đổi theo hướng tăng cường phân cấp, phân quyền là bước đi quan trọng để nâng cao hiệu quả đầu tư, thúc đẩy phát triển kinh tế - xã hội trên phạm vi toàn quốc. Song để có hiệu quả thiết thực, cần sự chuẩn bị kỹ lưỡng về pháp lý, năng lực cán bộ và cơ chế giám sát minh bạch, chặt chẽ.