Trung Quốc chứng minh tính khả thi của điện hạt nhân chi phí thấp

Mô hình xây dựng hiệu quả của Trung Quốc

Trong khi nhiều quốc gia trên thế giới vẫn đang âm thầm tìm lối ra khỏi bài toán chi phí xây dựng nhà máy điện hạt nhân quá cao, Trung Quốc đã làm điều ngược lại: Hạ thấp chi phí, tăng quy mô và tiên phong thế giới trong chuỗi dự án hạt nhân mới.

Theo một bài phân tích đăng trên tạp chí Nature, các nhà nghiên cứu từ Đại học Johns Hopkins, Harvard, CUNY và Stony Brook đã chỉ ra rằng chi phí xây dựng và vận hành nhà máy điện hạt nhân tại Trung Quốc chỉ vào khoảng 2 USD/megawatt điện (W). Trong bối cảnh này, Trung Quốc trở thành quốc gia duy nhất cho thấy chi phí điện hạt nhân giảm theo quy mô. 

Yếu tố then chốt trong chiến lược giúp Trung Quốc đạt được mức chi phí thấp là thiết kế chuẩn hóa. Các loại lò như CAP1000 hoặc Hualong One được áp dụng trên diện rộng, cho phép Trung Quốc sản xuất lặp lại nhiều bộ phận, tiết kiệm thời gian thi công và tối ưu hóa quy trình. Khác với Mỹ hay Pháp, những nơi mỗi dự án là một thiết kế mới, Trung Quốc lặp lại các mô hình đã thành công.

Chiến lược này không chỉ tiết kiệm chi phí vật liệu và thiết bị mà còn giúp lực lượng lao động vận hành, lắp ráp và bảo trì nhanh chóng, hiệu quả hơn. Nhờ áp dụng các tiêu chuẩn thiết kế đồng nhất, Trung Quốc có thể đào tạo đội ngũ kỹ sư, công nhân một cách tập trung và hệ thống hơn, từ đó tăng năng suất và giảm rủi ro trong quá trình thi công.

Ban đầu, Trung Quốc vẫn phụ thuộc nhiều vào nhập khẩu thiết bị lò và công nghệ từ các cường quốc hạt nhân. Tuy nhiên, trong vòng 20 năm qua, Trung Quốc đã tiến hành nội địa hóa toàn bộ phần chuỗi cung ứng, từ các thành phần lớn đến linh kiện nhỏ nhất. Việc này giúp hạn chế biến động giá do tình hình quốc tế và giúp Trung Quốc chủ động trong việc thiết kế và sản xuất.

Giáo sư Gang He, tại đại học Stony Brook University nhấn mạnh: "Việc thay thế các linh kiện nhập khẩu đắt đỏ bằng sản phẩm trong nước giúp hạ thấp đáng kể chi phí xây dựng”. Bằng cách phát triển năng lực sản xuất nội địa, Trung Quốc không chỉ giảm chi phí mà còn kiểm soát tốt hơn tiến độ các dự án, tránh tình trạng chậm trễ do đứt gãy chuỗi cung ứng toàn cầu.

Trung Quốc thành công trong việc kiểm soát chi phí còn nhờ vào hệ thống quy hoạch và các quy định ổn định. Khác với nhiều nước đặt ra nhiều quy định mới hoặc thay đổi yêu cầu khi dự án đang xây dựng, Trung Quốc giữ định hướng ổn định, cho phép doanh nghiệp lên kế hoạch dài hạn và giản lược rủi ro.

Hỗ trợ về tài chính và cơ chế điều tiết cũng giúp các dự án hạt nhân tại Trung Quốc triển khai nhanh chóng hơn, gắn kết chặt chẽ giữa nhà nước và doanh nghiệp. Nhà nước cam kết cung cấp tín dụng lãi suất thấp, đảm bảo đầu ra cho điện hạt nhân và thiết lập các mục tiêu rõ ràng trong quy hoạch năng lượng.

Bài học cho thế giới và tương lai ngành điện hạt nhân

Sự thành công của Trung Quốc trong việc kiểm soát chi phí xây dựng điện hạt nhân không chỉ mang tính quốc gia mà còn là bài học đáng tham khảo cho nhiều nền kinh tế đang tìm kiếm giải pháp phát triển năng lượng sạch. 

Các tác giả bài viết trên Nature nhấn mạnh rằng để điện hạt nhân trở lại có tính cạnh tranh, các quốc gia cần nghiên cứu nghiêm túc mô hình của Trung Quốc: Chuẩn hóa thiết kế, nội địa hóa sản xuất, quy hoạch tập trung và ổn định. Đặc biệt, các quốc gia đang phát triển có thể học hỏi mô hình này để triển khai điện hạt nhân một cách hiệu quả.

Câu chuyện của Trung Quốc cũng là một thông điệp phản biện đối với quan điểm lâu nay rằng điện hạt nhân không thể rẻ. Những dữ liệu thực tế từ hàng chục nhà máy đã và đang vận hành tại Trung Quốc cho thấy, nếu quản lý đúng cách, thì điện hạt nhân không chỉ an toàn, bền vững mà còn có thể cạnh tranh với các nguồn điện truyền thống khác.

Tại nhiều hội nghị năng lượng quốc tế gần đây, các chuyên gia ngày càng nhấn mạnh đến vai trò của hạt nhân trong hệ sinh thái năng lượng sạch. Nhiều quốc gia, bao gồm cả Việt Nam, đang xem xét đưa điện hạt nhân trở lại quy hoạch dài hạn, nhất là trong bối cảnh nhu cầu điện tăng nhanh và cam kết giảm phát thải ngày càng gắt gao.

Điện hạt nhân với ưu thế phát điện liên tục, ít phát thải CO2 và ổn định lưới điện sẽ đóng vai trò không thể thiếu nếu thế giới muốn đạt được mục tiêu trung hòa carbon vào giữa thế kỷ. Tuy nhiên, để biến tiềm năng đó thành hiện thực, bài học từ Trung Quốc là không thể bỏ qua.

Trong bối cảnh nhu cầu điện tăng, khí hậu khó lường và nhiệm vụ cắt giảm khí thải, bài học từ Trung Quốc không chỉ mang tính biểu tượng về khả năng, mà còn là gợi ý cho tương lai ngành điện hạt nhân toàn cầu. Đó là lời nhắc nhở rằng công nghệ chỉ là một phần của giải pháp, còn chiến lược thực thi, quản trị và tầm nhìn dài hạn mới là yếu tố quyết định thành công.