Sửa đổi Luật Sử dụng năng lượng tiết kiệm và hiệu quả: Không thể chậm trễ

Luật Sử dụng năng lượng tiết kiệm và hiệu quả được Quốc hội khóa XII thông qua ngày 17/6/2010 và có hiệu lực từ 1/1/2011. Sau 15 năm thực thi, luật đã bộc lộ nhiều bất cập, cần sớm rà soát, sửa đổi để điều chỉnh các quan hệ xã hội mới nảy sinh, đáp ứng yêu cầu sử dụng năng lượng hiệu quả trong sản xuất, chế biến công nghiệp nhằm ứng phó với các thách thức mới.

Trong bối cảnh biến đổi khí hậu, các rào cản kỹ thuật môi trường từ châu Âu, Mỹ… ngày càng gia tăng, việc sửa đổi Luật Sử dụng năng lượng tiết kiệm và hiệu quả là yêu cầu cấp thiết, nhằm khơi thông nguồn lực, tạo nền tảng cho tăng trưởng xanh và thực hiện cam kết Net-zero.

Tại Kỳ họp thứ 9, Quốc hội khóa XV, Chính phủ đã trình dự án sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật Sử dụng năng lượng tiết kiệm và hiệu quả. Dự án luật đã nhận được ý kiến đồng tình của Đại biểu Quốc hội và kỳ vọng, sau khi luật được thông qua, sẽ góp phần đẩy nhanh tiến trình chuyển đổi xanh tại Việt Nam, đảm bảo an ninh năng lượng quốc gia và phát triển bền vững nền kinh tế.

Đảm bảo tăng trưởng xanh, bền vững

Trong hành trình tăng trưởng xanh, các địa phương xác định sử dụng năng lượng tiết kiệm và hiệu quả là yếu tố quan trọng và then chốt giúp địa phương đạt được các mục tiêu giảm phát thải và phát triển bền vững.

Đơn cử như tại tỉnh Vĩnh Phúc, địa phương có giá trị sản xuất công nghiệp chiếm hơn 70% tổng giá trị sản xuất của tỉnh. Để đạt được mục tiêu tăng trưởng xanh, UBND tỉnh đã phê duyệt Đề án sử dụng năng lượng tiết kiệm và hiệu quả trong doanh nghiệp sản xuất công nghiệp trên địa bàn tỉnh đến năm 2030.

Ông Vũ Vĩnh Hà - Trưởng phòng Quản lý năng lượng, Sở Công Thương tỉnh Vĩnh Phúc.

Ông Vũ Vĩnh Hà, Trưởng phòng Quản lý năng lượng, Sở Công Thương tỉnh Vĩnh Phúc, cho biết: Chúng tôi đã đẩy mạnh hướng dẫn, khuyến khích doanh nghiệp xây dựng, thực hiện các giải pháp sử dụng điện tiết kiệm và hiệu quả như đảm bảo sử dụng đúng công suất và biểu đồ phụ tải; thực hiện kế hoạch sản xuất hợp lý; hạn chế tối đa việc huy động các thiết bị, máy móc và công suất tiêu thụ điện lớn vào giờ cao điểm...

Đồng thời, hướng dẫn các doanh nghiệp sử dụng năng lượng trọng điểm lắp đặt, cải tạo, thay thế các phương tiện, thiết bị, linh kiện, máy móc sử dụng năng lượng tiết kiệm và hiệu quả… Qua đó, góp phần nâng cao hiệu suất và hiệu quả sử dụng năng lượng, được các doanh nghiệp hoạt động trong lĩnh vực sản xuất công nghiệp hưởng ứng, áp dụng.

Tuy nhiên, trong quá trình thực hiện, Vĩnh Phúc cũng gặp không ít khó khăn, thách thức. Theo ông Vũ Vĩnh Hà: Luật hiện hành quy định cơ sở sử dụng năng lượng trọng điểm là từ 1.000 TOE/năm đối với cơ sở sản xuất và từ 500 TOE/năm đối với các công trình xây dựng trụ sở, văn phòng… phải thực hiện kiểm toán năng lượng và có giải pháp sử dụng năng lượng tiết kiệm, hiệu quả. Trong khi đó, có đến trên 90% các cơ sở sản xuất, kinh doanh ở Việt Nam là doanh nghiệp vừa và nhỏ.

Công nhân PC Vĩnh Phúc tuyên truyền doanh nghiệp tiết kiệm điện và sử dụng điện an toàn. Ảnh: Thạch Thảo

Bên cạnh đó, luật hiện hành hướng đến khuyến khích và chưa có chế tài đủ mạnh đối với những trường hợp không tuân thủ quy định; việc triển khai thi hành luật vẫn còn nhiều bất cập, hạn chế.

Từ thực tiễn trên, ông Vũ Vĩnh Hà đề nghị cần phải “nới rộng” đối tượng doanh nghiệp phải thực hiện kiểm toán năng lượng và có các giải pháp tiết kiệm năng lượng, cũng như bổ sung chế tài đủ mạnh để đảm bảo tính khả thi của luật.

Ông Hà cũng lấy dẫn chứng: Để đạt mục tiêu tiết kiệm 2% tổng điện năng tiêu thụ theo Chỉ thị số 20 ngày 8/6/2023 của Thủ tướng Chính phủ, nhiều doanh nghiệp FDI, doanh nghiệp công nghệ cao ở Vĩnh Phúc rất khó để đạt được mức này, trong khi các doanh nghiệp nhỏ và vừa còn nhiều dư địa do trình độ công nghệ lạc hậu.

Tuy nhiên, do thiếu chế tài, rất khó để “buộc” các doanh nghiệp thay đổi công nghệ; đó còn chưa kể đến cơ chế tài chính hỗ trợ cho các doanh nghiệp đầu tư lớn để thực hiện tiết kiệm năng lượng còn thiếu và không đồng bộ, khó tiếp cận…

Tăng chế tài xử phạt trong luật

Tiếp tục Chương trình làm việc kỳ họp thứ 9, Quốc hội khóa XV, sáng 28/5, trong phiên thảo luận tại hội trường về dự án Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật Sử dụng năng lượng tiết kiệm và hiệu quả, góp ý vào dự thảo luật, đại biểu Đỗ Ngọc Thịnh - đoàn Khánh Hòa đề nghị cần tăng cường chế tài xử lý vi phạm.

Theo Điều 30 và Điều 46 dự thảo luật, giao Ủy ban nhân dân các cấp có trách nhiệm kiểm tra, xử lý vi phạm, nhưng chưa quy định rõ mức chế tài hoặc khung xử phạt đối với các hành vi vi phạm trong sử dụng năng lượng.

Do vậy, đại biểu Đỗ Ngọc Thịnh đề nghị bổ sung quy định về mức phạt hành chính hoặc các hình thức xử lý cụ thể, ví dụ thu hồi giấy phép, đình chỉ hoạt động đối với các cơ sở sử dụng năng lượng trọng điểm không tuân thủ quy định về tiết kiệm năng lượng. Điều này sẽ tăng tính răn đe và hiệu quả thực thi.

Liên quan đến các doanh nghiệp nhỏ và vừa, nhóm đối tượng thường gặp khó khăn về nguồn lực tài chính và kỹ thuật để áp dụng công nghệ tiết kiệm năng lượng, đại biểu Thịnh đề nghị bổ sung quy định về hỗ trợ ưu đãi cụ thể, như hỗ trợ chi phí kiểm toán năng lượng, tư vấn kỹ thuật miễn phí hoặc giảm lãi suất vay vốn từ quỹ thúc đẩy sử dụng năng lượng tiết kiệm…

Trong khi đó, Đại biểu Cầm Thị Mẫn - đoàn Thanh Hóa cho rằng cần có quy định mang tính bắt buộc đối với các cơ sở sử dụng năng lượng trọng điểm ký kết thỏa thuận sử dụng năng lượng tiết kiệm, hiệu quả với cơ quan quản lý nhà nước, nhằm tăng tính ràng buộc pháp lý và hiệu quả thực thi thay vì chỉ dừng lại ở mức khuyến khích.

Đồng thời, cần có quy định bắt buộc thực hành tiết kiệm trong sử dụng điện, xăng, dầu đối với các cơ quan nhà nước sử dụng tiền ngân sách, nhằm làm gương cho toàn xã hội.