Công ty Địa chất mỏ - 65 năm thành lập và phát triển

Hiệp định Giơ ne vơ năm 1954, chấm dứt hoàn toàn cuộc chiến tranh của thực dân Pháp ở Đông Dương, miền Bắc Việt Nam được giải phóng. Toàn đảng, toàn dân, toàn quân ta bắt tay vào công cuộc xây dựng miền Bắc xã hội chủ nghĩa, chi viện cho miền Nam ruột thịt.

Năm 1955, khu mỏ Hồng Quảng được giải phóng, quân dân ta tiếp quản Công ty Pháp mỏ than Bắc kỳ và thành lập Xí nghiệp quốc doanh Than Hòn Gai. Nhân dân khu mỏ nhanh chóng bắt tay vào xây dựng lại các công trường lộ thiên, nhà xưởng, hầm mỏ, kho tàng, bến bãi phục vụ cho khai thác mỏ.

Sau khi rút khỏi khu mỏ, thực dân Pháp đã mang về nước những tài liệu địa chất quan trọng của vùng than như: "Sự nghiên cứu bể than Bắc Kỳ" của tác giả Sarran; "Các nghiên cứu địa chất miền Đông Bắc Bắc Kỳ" của tác giả E Patte. "Bắc Kỳ và nguồn than của nó" kèm theo sơ đồ địa tầng và biểu đồ phức hệ trầm tích than của tác giả Rêmôni.

Để làm sáng tỏ đặc điểm cấu trúc của bể than Quảng Ninh làm căn cứ khai thác mỏ, năm 1958 Đoàn Than Hòn Gai được thành lập, theo thứ tự được gọi là Đoàn thăm dò 9. Đoàn có nhiệm vụ thăm dò than khu vực Hòn Gai, Cẩm Phả. Người đoàn trưởng đầu tiên là ông Trần Quý Khuê. Nhân lực của đoàn ngày đó quá ít ỏi, lực lượng kỹ thuật rất mỏng, một số là bộ đội chuyển ngành sang, cán bộ miền Nam tập kết ra Bắc, còn lại là học sinh, sinh viên và người dân địa phương.

Năm 1964, Đoàn thăm dò 9 được nâng cấp thành Liên đoàn địa chất 9. Năm 1973, Liên đoàn địa chất 9 tiếp nhận thêm các đoàn địa chất của Liên đoàn địa chất 2 thực hiện thêm nhiệm vụ thăm dò khu vực Phả Lại, Bãi Cháy. Thời kỳ này Liên đoàn có 20 đơn vị trực thuộc gồm 18 đoàn tìm kiếm thăm dò, 1 bệnh viện và 1 xí nghiệp cơ khí sửa chữa. Quân số toàn Liên đoàn có lúc lên tới hơn 5.700 người.

Năm 1975, Liên đoàn địa chất 9 tiếp nhận Đoàn địa chất 21 và bổ sung thêm nhiệm vụ tìm kiếm thăm dò vật liệu xây dựng phục vụ tái thiết đất nước sau chiến tranh. Năm 1977, Liên đoàn địa chất 9 trở thành Liên đoàn địa chất khu vực với nhiệm vụ tìm kiếm thăm dò than và các khoáng sản khác trên lãnh thổ Đông Bắc Việt Nam.

Năm 1990, Liên đoàn địa chất 9 được bàn giao về Bộ Năng lượng. Đoàn 913 và đoàn 911 chuyển về Cục Địa chất và Khoáng sản Việt Nam. Năm 1991, Liên đoàn địa chất 9 đổi tên thành Công ty Địa chất và Khai thác khoáng sản; các Đoàn đổi thành các Xí nghiệp trực thuộc Công ty.

Năm 1995, Công ty Địa chất và Khai thác khoáng sản là đơn vị thành viên của Tổng công ty Than Việt Nam và được giao thêm nhiệm vụ sản xuất, kinh doanh than. Năm 2003, Công ty Địa chất và Khai thác khoáng sản được tách thành Công ty Địa chất mỏ - TKV và Công ty than Bái Tử Long. Năm 2010, Công ty Địa chất mỏ - TKV đổi tên thành Công ty TNHH MTV Địa chất mỏ - Vinacomin. Từ năm 2016 đến nay là Công ty Cổ phần Địa chất mỏ - TKV.

Những ngày đầu mới thành lập, với công nghệ thô sơ, lạc hậu, chủ yếu dùng sức người thi công các công trình thăm dò: Hào, lò, giếng. Khoan thăm dò bằng một số ít máy khoan của Liên Xô và Trung Quốc. Đội ngũ địa chất than đầu tiên ít ỏi và còn rất hạn chế về trình độ chuyên môn, nhưng với lòng quyết tâm và nhiệt tình, với tinh thần lao động cần cù và dũng cảm, không sợ khó khăn gian khổ, đã lần lượt đánh giá trữ lượng than một số khu vực phục vụ kịp thời cho việc thiết kế khai thác các mỏ: Đèo Nai, Cọc Sáu, Quảng Lợi, Vàng Danh, Mạo Khê.

Vừa hoạt động sản xuất tìm kiếm thăm dò khoáng sản, vừa phải chiến đấu chống chiến tranh phá hoại miền Bắc của đế quốc Mỹ năm 1972, tham gia lực lượng chiến đấu bảo vệ Tổ quốc trong chiến tranh Biên giới phía Bắc năm 1979, những người địa chất vùng Đông Bắc đã không quản ngại khó khăn gian khổ, cống hiến tuổi xuân, mồ hôi, xương máu, công sức, trí tuệ để tạo dựng lên vùng Than Quảng Ninh. Những chiến công thầm lặng đó thật đáng vinh dự và tự hào.

Sau bước chân của những người địa chất, bao công trình, xưởng máy, hầm mỏ được xây dựng và phát triển trên vùng Than Đông Bắc. Lặng lẽ, âm thầm và miệt mài, các thế hệ địa chất vùng Đông Bắc 65 năm qua đã nối tiếp nhau, thành lập những tài liệu địa chất có giá trị cao, phục vụ cho khai thác mỏ của Tập đoàn Công nghiệp Than - Khoáng sản Việt Nam.

Thật vinh dự và tự hào, Đoàn thăm dò 9 năm xưa cùng với các mỏ than đầu tiên của nước Việt Nam dân chủ cộng hòa: Mỏ than Thống Nhất, Đèo Nai, Cọc Sáu, Xí nghiệp Bến Cửa Ông là những viên gạch đầu tiên đặt nền móng xây dựng lên vùng mỏ Quảng Ninh ngày nay. Nhiều địa danh mang tên “Địa chất” đã đi vào lịch sử thành phố Cẩm Phả và đi vào đời sống của nhân dân vùng mỏ như: Bến xe Địa chất, chợ Địa chất, dốc Địa chất...

Những năm gần đây, Công ty Địa chất mỏ đã tập trung nhân lực, năng lực thiết bị để thực hiện nhiều đề án thăm dò nâng cấp trữ lượng như: Khu vực Bắc Bàng Danh - Mỏ than Suối Lại, Mỏ than Vàng Danh, Mỏ than Hà Lầm, thành lập các đề án thăm dò được Bộ Tài nguyên và Môi trường cấp giấy phép thăm dò các mỏ than Hà Lầm, mỏ than Suối Lại.

Công ty Địa chất mỏ đã phối hợp với các đơn vị sản xuất than của Tập đoàn Công nghiệp Than - Khoáng sản Việt Nam thành lập nhiều phương án thăm dò phục vụ khai thác, các báo cáo chuyên đề, thành lập các bản đồ nham thạch, bản đồ chất lượng than, các báo cáo địa chất thủy văn - địa chất công trình mang lại hiệu quả sản xuất và được các đơn vị sản xuất than đánh giá cao.

Sau khi tiến hành thăm dò, Công ty Địa chất mỏ còn thành lập nhiều báo cáo kết quả thăm dò như: Báo cáo thăm dò khu Bắc - Mỏ than Suối Lại, báo cáo thăm dò Mỏ than Hà Lầm, báo cáo thăm dò nâng cấp trữ lượng Mỏ than Vàng Danh, Mỏ than Hà Lầm, khu vực Bắc Bàng Danh - Mỏ than Suối Lại.

Thông qua kết quả các báo cáo địa chất do Công ty Địa chất mỏ thành lập đã cung cấp cho Tập đoàn Công nghiệp Than - Khoáng sản Việt Nam nguồn tài liệu địa chất tin cậy, phục vụ lập các dự án mở rộng, khai thác xuống sâu đạt hiệu quả cao.

65 năm miệt mài trên hành trình tìm kiếm thăm dò than trên vùng mỏ Quảng Ninh, có thể nói những thành quả lao động của những người địa chất mỏ đã đóng góp một phần không nhỏ vào sự phát triển của Tập đoàn Công nghiệp Than - Khoáng sản Việt Nam và nền công nghiệp khai khoáng nước nhà.

Phát huy truyền thống 65 năm xây dựng, trưởng thành của đơn vị Anh hùng Lao động, tập thể cán bộ công nhân lao động Công ty Địa chất mỏ vẫn luôn miệt mài tiếp tục cuộc hành trình tìm kiếm thăm dò than, thực hiện quy hoạch phát triển ngành than với phương châm "Từ tài nguyên khoáng sản và nguồn nhân lực đi lên giàu mạnh" của Tập đoàn Công nghiệp Than - Khoáng sản Việt Nam./.

LÊ HỮU HÙNG (NGUỒN: VINACOMIN)