Dự báo năng lượng, môi trường năm 2023 [kỳ 3]: Hydro, amoniac và hiệu quả năng lượng

KỲ 3: HIỆU QUẢ NĂNG LƯỢNG VÀ SẢN XUẤT HYDRO, AMONIAC

Hiệu quả năng lượng:

Khi thế giới đối mặt với một cuộc khủng hoảng năng lượng, nỗ lực tăng cường hiệu suất sử dụng năng lượng đang được củng cố như một biện pháp đối phó tức thời. Các sáng kiến tiết kiệm khí đốt và điện trong mùa đông dự kiến sẽ tiếp tục ở nhiều quốc gia vào năm 2023, đặc biệt là ở châu Âu.

EU sẽ cung cấp 250 triệu Euro cho các khoản vay và trợ cấp lãi suất thấp thông qua Quỹ Phục hồi và Khả năng phục hồi (Recovery and Resilience Facility) để giảm sự phụ thuộc vào nhiên liệu hóa thạch (từ năm 2022 đến năm 2026). Trong số này, cải tiến hiệu suất trong quy trình sản xuất và cải tạo tiết kiệm năng lượng cho các ngôi nhà chiếm khoảng 30%. Nhưng liệu những biện pháp kinh tế này có thể không chỉ giúp các nước EU vượt qua cuộc khủng hoảng ngắn hạn mà còn đưa họ vào con đường tăng trưởng xanh hay không? Các quốc gia sẽ đối mặt với thời khắc của sự thật vào năm 2023. Ngoài ra, dự thảo sửa đổi Chỉ thị về hiệu suất năng lượng của tòa nhà (EPBD) được đề xuất vào năm 2021 dự kiến sẽ được phê duyệt vào mùa hè năm 2023. Bản sửa đổi đáng được chú ý vì chúng tăng cường các quy định trong nhiều lĩnh vực, bao gồm:

(1) Hiện đại hóa các ngôi nhà hiện có và các tòa nhà khác ít tiết kiệm năng lượng nhất.

(2) Đặt tầm nhìn cho tất cả các ngôi nhà và tòa nhà mới là "công trình không phát thải" từ năm 2030 (từ năm 2028 đối với công trình công cộng).

(3) Tính toán hệ số nóng lên toàn cầu trong vòng đời cho tất cả các ngôi nhà và tòa nhà mới bắt đầu từ năm 2030.

Đạo luật giảm lạm phát của Hoa Kỳ (tháng 8/2022) sẽ đầu tư 60 tỷ USD trong 10 năm vào hiệu quả năng lượng (chiếm 16% trong tổng số 369 tỷ USD cho toàn ngành năng lượng sạch), nhằm hỗ trợ các nhà sản xuất trong nước, cũng như giảm gánh nặng cho người tiêu dùng. Một phần lớn trong số tiền này (24 tỷ USD) sẽ được chi cho các biện pháp tiết kiệm năng lượng liên quan đến nhà ở như tín dụng thuế và giảm giá.

Ngoài ra, các biện pháp nâng cao hiệu quả sử dụng năng lượng như một hệ thống sẽ tiếp tục được xem xét, bao gồm cả "tòa nhà hiệu quả tương tác với lưới điện", trong đó nhu cầu được tối ưu hóa phù hợp với biến động nguồn cung bằng cách sử dụng các hệ thống điều khiển, tích hợp các thiết bị và cảm biến.

Trong khi đó, các nền kinh tế mới nổi như Trung Quốc và các nước ASEAN sẽ tiếp tục thực hiện các sáng kiến tiết kiệm năng lượng để đáp ứng mục tiêu giảm phát thải CO2 trong trung hạn. Các quốc gia phụ thuộc nhiều vào năng lượng nhập khẩu, chẳng hạn như Thái Lan đã thực hiện các biện pháp tiết kiệm điện vào năm 2022 và sẽ tăng cường các biện pháp này vào năm 2023. Trong năm 2023, sự hỗ trợ của Nhật Bản sẽ ngày càng được tìm kiếm trong các lĩnh vực như tài chính cho đầu tư vốn tiết kiệm năng lượng ở các nước mới nổi, chuyển giao bí quyết quản lý năng lượng và xây dựng các chính sách bảo tồn năng lượng.

Tại Nhật Bản, các biện pháp cần được đẩy nhanh để đạt được mục tiêu tiết kiệm 62 triệu kL trong năm 2030 so với mức của năm 2013. Chính phủ sẽ cung cấp khoảng 160 tỷ yên là ngân sách bổ sung thứ hai cho năm 2022 như một phần của trợ cấp hiệu quả năng lượng trong nhiều năm cho lĩnh vực sản xuất. Đây là một cơ chế mới để cấp vốn liên tục cho các chương trình đầu tư kéo dài trong vài năm và được thiết lập bằng cách sử dụng nhiều khung nợ quốc gia năm. Nếu các khoản trợ cấp được phân phối với tốc độ đồng đều, 500 tỷ yên trợ cấp sẽ được giải ngân trong ba năm tới. Đó là những kỳ vọng cao về lợi ích.

Ngoài ra, Đạo luật sử dụng năng lượng hợp lý (sửa đổi) sẽ có hiệu lực vào tháng 4/2023. Bản sửa đổi này sẽ bổ sung việc sử dụng năng lượng phi hóa thạch vào phạm vi của các biện pháp cải thiện hiệu quả. Hơn nữa, với mục tiêu tối ưu hóa nhu cầu phù hợp với biến động nguồn cung, Đạo luật sẽ bắt đầu đánh giá phản ứng tích cực và tiêu cực đối với Đáp ứng Nhu cầu (DR) trong năm tài chính 2023.

Sản xuất Hydro và amoniac:

Vào năm 2023, các cuộc thảo luận về chính sách hỗ trợ của Nhật Bản để đưa hydro và amoniac đạt đến giai đoạn cuối cùng. Hỗ trợ cụ thể đang được xem xét là một hệ thống, trong đó chính phủ trả khoản chênh lệch giữa chi phí giới thiệu, theo ước tính của nhà cung cấp (giá tham chiếu) và người dùng (giá cơ bản).

Cũng trong năm nay, các cuộc thảo luận sâu hơn về thiết kế thể chế chi tiết đã được lên lịch, bao gồm cách tính toán các mức giá này trên thực tế, phản ánh giá trị môi trường của hydro và amoniac dưới dạng các nguồn năng lượng được khử cacbon và khuyến khích các nhà khai thác giảm chi phí. Trong khi đó, các biện pháp hỗ trợ này sẽ cần một ngân sách đáng kể và làm thế nào để tài trợ cho ngân sách đó là một vấn đề lớn khác trong tương lai.

Hydro được phân loại thành "màu sắc" dựa trên cách nó được tạo ra. Đặc biệt, một số ý kiến cho rằng: Chỉ nên cung cấp chính sách hỗ trợ cho hydro xanh được sản xuất từ các nguồn năng lượng tái tạo. Liên quan đến vấn đề này, xu hướng quốc tế là bao gồm cả hydro xanh lá cây và xanh dương sau khi Đạo luật giảm lạm phát của Hoa Kỳ ban hành (tháng 8/2022) quyết định bao gồm hydro xanh lam, được sản xuất từ nhiên liệu hóa thạch với CCUS, trong phạm vi hỗ trợ, nhưng với các mức độ khác nhau. Các mức hỗ trợ tùy thuộc vào mức độ giảm CO2.

Năm 2023, các cuộc thảo luận sâu hơn cũng được dự kiến về yêu cầu đủ điều kiện nhận hỗ trợ tại Nhật Bản. Vì việc giới thiệu cho thấy cơ sở hạ tầng cung cấp hydro đòi hỏi một khoản đầu tư ban đầu rất lớn nên cần phải đảm bảo nguồn cung cấp càng nhiều càng tốt ngay từ đầu. Điều này khiến người ta mong muốn cho phép có một khoảng thời gian nhất định về lượng khí thải carbon của hydro trong giai đoạn đầu và dần dần thắt chặt các tiêu chí khi chi phí giảm và công nghệ tiến bộ.

Về phía cung, nhiều dự án mới về nhà máy amoniac nhiên liệu đang được triển khai ở Bắc Mỹ, Trung Đông, Úc, và một số dự án có thể đi đến quyết định đầu tư cuối cùng vào năm 2023. Gần đây, ngoài Hàn Quốc, giống như Nhật Bản, đã có quan tâm đến việc sử dụng amoniac nhiên liệu, các công ty Đức đã tích cực phát triển các dự án sản xuất và xuất khẩu amoniac nhiên liệu ở nước ngoài, cho thấy rằng cuộc cạnh tranh quốc tế để có nguồn amoniac nhiên liệu ổn định đã bắt đầu. Vì chương trình hỗ trợ của Nhật Bản sẽ có tác động đáng kể đến quá trình nỗ lực tìm nguồn cung ứng nhiên liệu như thế này, nên cần có một hệ thống hỗ trợ đầy đủ.

Để tái chế carbon, một trung tâm nghiên cứu và trình diễn tái chế carbon đã được thành lập trên đảo Osaki Kamijima thuộc tỉnh Hiroshima (tháng 9/2022). Đây là trung tâm tái chế carbon lớn không giống bất kỳ nơi nào khác trên thế giới, được trang bị các cơ sở trình diễn cho các công nghệ tái chế carbon khác nhau. Chẳng hạn như bê tông và nhiên liệu tảo thu giữ, sử dụng khí CO2 thải ra từ các nhà máy điện địa phương. Các sản phẩm được sản xuất bằng tái chế carbon chắc chắn sẽ có giá cao hơn các sản phẩm thông thường và do đó, việc phát triển công nghệ ổn định tại các cơ sở trình diễn như thế này sẽ là điều cần thiết để giảm thiểu chi phí. Vì Nhật Bản không được ưu đãi về tài nguyên nên người ta đặt nhiều kỳ vọng vào việc tái chế carbon, vốn coi CO2 không phải là chất thải mà là một nguồn tài nguyên và tái sử dụng nó cho nhiều mục đích khác nhau.

(Đón đọc kỳ tới...)

PGS, TS. NGUYỄN CẢNH NAM - TẠP CHÍ NĂNG LƯỢNG VIỆT NAM; KHOA QUẢN LÝ CÔNG NGHIỆP VÀ NĂNG LƯỢNG - EPU

Tài liệu tham khảo:

[1]. World Energy and the Environment. “IEEJ e-NEWSLETTER” No. 241 January 24, 2023.